ماهنامه علمی پ‍ژوهشی

مقدمه
ریتم شبانه‌روزی یک چرخه فیزیولوژیکی است که تقریباً هر 24 ساعت تکرار می‌شود. بسیاری از فرایندها، از جمله چرخه خواب - بیداری، تغییرات هورمونی، دمای بدن و فشار خون، پیرو ریتم شبانه‌روزی هستند (1). کار کردن در ساعات شبانه، صبح زود و برنامه‌های متغیر یا چرخشی، چالشی برای سیستم زندگی شبانه‌روزی افراد محسوب می‌شود، این زمان‌های کاری (نوبت) با پیامدهای نامطلوب سلامتی و ایمنی همراه است. اختلال نوبت‌کاری (Shift Work Disorder; SWD)، یک اختلال اولیه خواب (ریتم شبانه‌روزی) است که به‌صورت خواب‌آلودگی بیش از حد در روز و یا بی‌خوابی که همراه با یک برنامه نوبت‌کاری نشان داده می‌شود (2). نسبت بالایی از کارگران نوبت‌کار (30-20 درصد)، این اختلال را تجربه می‌کنند (3) که می‌تواند بر سلامتی (بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، مشکلات گوارشی، اختلالات خلقی و سرطان)، کیفیت زندگی و عملکرد کاری آن‌ها تأثیر منفی بگذارد (4). مداخلات سازمانی و فردی در جهت مدیریت صحیح اختلال نوبت‌کاری برای جلوگیری از اختلالات خواب و حفظ عملکرد کاری در افراد نوبت کار بسیار مهم است (5). چوبینه و همکاران (6) برای اولین بار در ایران پرسش‌نامه 54 سوألی  (Survey of Shift Workers ;SOS) را با ضریب پایایی 0/81 اعتبارسنجی کردند. این پرسش‌نامه جهت شناسایی افراد شاغل در نوبت‌کاری (صبح، عصر و شب) که در معرض خطر اختلال نوبت‌کاری بودند، در 8 واحد پتروشیمی منطقه عسلویه بررسی شده است. ساعدپناه و همکاران (7) در سال 2022 در مطالعه خود از این پرسش‌نامه (SOS) به‌منظور بررسی تأثیر حجم کار و استرس شغلی بر اختلالات نوبت‌کاری در پرستاران بیمارستان فوق تخصصی تهران استفاده کرده‌اند.
بارگر و همکاران (2) در سال2012 برای اولین بار پرسش‌نامه اختلال نوبت‌کاری (Shift Work Disorder Questionnaire ;SWDQ ) را به‌طور خاص برای ارزیابی اختلال نوبت‌کاری تهیه و اعتبارسنجی کردند. آن‌ها گزارش کردند که این پرسش‌نامه به‌درستی 76/4 درصد از مواردی را که پزشک خواب تشخیص اختلال نوبت‌کاری (SWD) داده بودند، شناسایی کرده و استفاده از آن را در مراکز مراقبت‌های اولیه و کلینیک خواب به‌منظور تشخیص اختلال نوبت‌کاری مناسب دانسته‌اند. هم‌چنین این پرسش‌نامه می‌تواند ابزاری مناسب در تحقیقات و مطالعات برای ارزیابی سریع خطر سلامتی، ایمنی و نتایج عملکرد مرتبط با نوبت‌کاری (SWD) و توسعه مداخلات مناسب در این زمینه باشد. بنابراین، با توجه به توانایی تشخیص سریع افراد در معرض خطر اختلال نوبت‌کاری (SWD)، سهولت استفاده و کم بودن تعداد سوألات پرسش‌نامه اختلال نوبت‌کاری (SWDQ) نسبت به پرسش‌نامه SOS ، بر آن شدیم که روایی و پایایی پرسش‌نامه SWDQ را در خانم‌های شاغل ایرانی بررسی کنیم.
روش‌بررسی
پرسش‌نامه اصلی: نسخه انگلیسی پرسش‌نامه چهار سوألی اختلال نوبت‌کاری (SWDQ) که برای ارزیابی خطر اختلال نوبت‌کاری (SWD) در افراد براساس معیارهای تشخیصی The International Classification of Sleep Disorders (ICSD) تهیه و اولین بار توسط بارگر و همکاران (2) درسال 2012 طراحی شده است (جدول ضمیمه1). ابتدا بارگر و همکاران (2) نسخه 37 سوألی (در مورد بی‌خوابی و خواب آلودگی مفرط) با توجه به مطالعات مورد بررسی قرار داده و پس از تحلیل عاملی تعداد سوألات به 26 کاهش پیدا کرد. پس از تجزیه و تحلیل تابع تمایز نهایی آن‌ها نتیجه‌گیری کردند که چهار سوأل نهایی قوی‌ترین پیش‌بینی‌کننده‌های تشخیص اختلال نوبت‌کاری (SWD) هستند. این پرسش‌نامه به‌صورت خود گزارش‌دهی یا خوداظهاری، افراد در معرض خطر اختلال نوبت‌کاری را در یک ماه گذشته بررسی و مشخص می‌کند. سوألات اول تا سوم چهار گزینه دارند که گزینه‌ها به‌ترتیب نمره 1-4 و سوأل 4 دارای 5 گزینه و نمره آن 5-1 است. بنابراین، کمترین نمره در پرسش‌نامه‌ای که به‌طور کامل تکمیل شده 4 و بیشترین 17 است (جدول ضمیمه 2).
 



جدول ضمیمه 2: چهار سوأل نهایی و نمره‌گذاری پرسش‌نامه ترجمه شده فارسی اختلال نوبت‌کاری




ترجمه پرسش‌نامه اختلال نوبت‌کاری (SWDQ):
به‌منظور اطمینان از جایگزینی واژه‌های صحیح فارسی در انتقال دقیق‌تر مفاهیم از روش ترجمه و ترجمه معکوس استفاده شده است. در این فرایند متوالی ابتدا محققان پرسش‌نامه انگلیسی SWDQ را به فارسی ترجمه و پس از بحث و تبادل‌نظر، نسخه نهایی ترجمه شده فارسی مجدداً توسط سه نفر دانشجوی دکتری مقیم خارج کشور مسلط به زبان انگلیسی (بدون ارسال نسخه اصلی انگلیسی) به زبان انگلیسی ترجمه شد. در نهایت، محققان پس از بحث و تبادل نظر و مشاوره با متخصصان زبان انگلیسی، به یک توافق عمومی در مورد پرسش‌نامه ترجمه شده نهایی دست یافتند. بارگر و همکاران (2) گزارش کردند که پرسش‌نامه SWD چهار سوألی به‌درستی 76/4 درصد از مواردی را که پزشک خواب تشخیص اختلال نوبت‌کاری داده با 89 درصد ارزش اخباری مثبت و 62 درصد ارزش اخباری منفی (حساسیت = 0/74، ویژگی =‌0/82) شناسایی کند.
روایی محتوی (Content Validity): به‌منظور بررسی روایی محتوی از 10 نفر کارشناس مسلط به نوع کار شیفتی از جمله پزشک، پرستار، ماما، پژوهشگر، کاردان هوشبری و علوم آزمایشگاهی استفاده شد. طی سوألِ باز، نظر ایشان درباره گویه‌ها پرسیده شد و طی سوألات بسته برای شاخص و نسبت روایی، محتوای پرسش‌نامه‌ای تکمیل شد.
روایی ظاهری (Face Validity): به‌منظور بررسی روایی ظاهری از یک متخصص ادبیات فارسی و یک کارشناس ویرایش ادبی استفاده شد تا جملات از نظر نگارش روان و صحیح نوشته شده باشد. سپس یک گرافیست آن را از نظر چیدمان و فونت و زیبایی ظاهری تصحیح کرد.
پایایی پرسش‌نامه: به‌منظور بررسی پایایی پرسش‌نامه، 632 خانم شاغل مراجعه‌کننده به پژوهشگاه رویان (مرکز جامع ناباروری زنان)، بیمارستان آرش (بیمارستان جامع زنان و زایمان)، مطب زنان و کارکنان پژوهشگاه رویان در شهر تهران در پاییز و زمستان سال 1398 با روش نمونه‌گیری در دسترس بررسی شده‌اند. معیار ورورد به مطالعه، ایرانی بودن، داشتن سواد خواندن و نوشتن، نداشتن بیماری روان‌شناختی شدید، شاغل بودن و رضایت داشتن جهت شرکت در مطالعه بوده است. ابزار گردآوری داده‌ها در این مطالعه، مشخصات دموگرافیک (سن، تحصیلات، وضعیت تأهل، شاخص توده بدنی، مصرف دخانیات، ورزش کردن، نوبت‌کاری، رضایت شغلی، مدت ازدواج، تعداد فرزند و مصرف داروهای خواب‌آور) و نسخه ترجمه شده فارسی پرسش‌نامه اختلال نوبت‌کاری (چهار سوألی) توسط محققان بوده است. هدف از این مطالعه برای تمام خانم‌های شرکت‌کننده توسط پرسش‌گر توضیح داده می‌شد. پرسش‌نامه توسط خود شرکت‌کنندگان و در حضور پرسش‌گر تکمیل، هم‌چنین برای تعمیم‌پذیری بهتر نتایج، فرایند نمونه‌گیری و تکمیل پرسش‌نامه توسط چند پرسش‌گر و در روزهای مختلف انجام شده است.
تجزیه و تحلیل آماری
تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS version 16  انجام شد. برای پایایی از آلفای کرونباخ و برای روایی از روایی ظاهر و محتوا و همبستگی درونی و تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. در کلیه آزمون‌ها سطح معناداری آماری در این مطالعه 0/05 درنظرگرفته شده است.
ملاحظات اخلاقی
این طرح توسط کمیته اخلاق پژوهشگاه رویان با شماره IR.ACECR.ROYAN.REC.1397.226 تأیید شده است و از آنجایی که پرسش‌نامه خود ایفا برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده شد، با آوردن ملاحظات اخلاقی از جمله آزاد بودن فرد در شرکت و محرمانه ماندن اطلاعات شخصی آزمودنی‌ها در صدر پرسش‌نامه، تکمیل پرسش‌نامه توسط آزمودنی به‌عنوان رضایت در نظر گرفته شد.
نتایج
روایی محتوی: با شرکت 10 کارشناس خبره مقدار CVR میانگین 70% (سوألات به‌ترتیب 80%، 80%، 60% و 60%) و CVI میانگین 87.5% (سوألات به‌ترتیب 100%، 90%، 80% و 80%) بود. در این مطالعه، 632 خانم شاغل با متوسط سن 5/39 ± 34/99 سال شرکت کردند. بیش از 83 درصد آن‌ها حداقل دارای تحصیلات کارشناسی و 97/5 درصد متأهل بودند. 35/6 درصد از خانم‌ها گزارش کردند که تا حدودی از شغل خود رضایت داشته و 36/3 درصد به‌صورت منظم تمرینات ورزشی انجام می‌دادند. سایر مشخصات خانم‌های شرکت کننده در جدول 1 ارائه شده است.
پایایی و تحلیل گویه‌ها:  مطالعه ما نشان داد که همگنی داخلی پرسش‌نامه SWDQ با میزان آلفای کرونباخ 63/4 درصد بوده است و حذف هر یک از چهار سوأل پرسشنامه SWDQ منجر به کاهش همگنی داخلی پرسش‌نامه می‌شد. جدول 2 میزان کاهش همگنی داخلی، به ازای حذف هر یک از چهار سوأل، براساس آلفای کرونباخ را نشان می‌دهد. بیشترین کاهش همگنی با حذف سوال دو و کمترین کاهش با حذف سوأل چهار ایجاد شده است. هم‌چنین دامنه تغییرات همبستگی کل تصحیح شده برای چهار سوأل پرسش‌نامه از حداقل 0/339 تا حداکثر 0/488 بوده که بیشتر از حداقل حد مطلوب 0/3 است. همبستگی درون گویه‌ای چهار سوأل مورد بررسی نشان داد که سوأل یک با دو دارای بیشترین همبستگی و سوأل یک با چهار کمترین همبستگی را دارد. همبستگی درون گویه‌ای، برای تمامی جفت سوألات از نظری در سطح 0/001 معنادار بوده است.
تحلیل عاملی تاییدی: در این مطالعه تحلیل عاملی تأییدی SWDQ با چهار گویه و یک عامل پنهان انجام شد که معرف است. نمودار مسیر مربوط به این تحلیل با همراه بارهای عاملی استاندارد شده در شکل 1 ارائه شده است. بر پایه این تحلیل، تمامی بارهای عاملی از نظر آماری معنادار بودند (P<0/001) با مقایسه بارهای عاملی استاندارد شده می‌توان نتیجه گرفت که به‌ترتیب سوألات Q2، Q3، Q1 و Q4 بیشترین تأثیر را روی عامل پنهان SWDQ دارند. با توجه به کسرت شاخص‌های نیکویی برازش برای مدل‌یابی معادلات ساختاری، در مجموع می‌توان نتیجه‌گیری کرد که مدل ارائه شده از نیکویی برازش مناسبی و قابل قبولی برخوردار است.
(RMSEA=0.08, X2/df = 12.38/2, SRMR =0.03,
 GFI =0.99, NFI =0.97, CFI =0.98, IFI=0.98).
نحوه تعیین افراد در معرض خطر اختلال نوبت‌کاری با استفاده از پرسش‌نامهSWDQ : برای محاسبه نمره نهایی هر فرد از پرسش‌نامه SWDQ، نمره کسب شده از سوألات 1-4 با توجه به ضرایب ثابت خطر پایین و بالا هر سوأل و ضریب ثابت کلی آن‌ها در جدول 4 به‌صورت جداگانه به شرح زیر محاسبه می‌شود: خطر پایین= (نمره سوأل 1 ×1/576)+ (نمره سوأل 2×1/305)+ (نمره سوأل 3 ×1/204)+ (نمره سوأل 4 ×0/949) - 189/5 (ضریب ثابت ستون کم خطر)
خطر بالا = (نمره سوأل 1 ×2/240)+ (نمره سوأل 2×2/406)+ (نمره سوأل 3 ×1/615)+ (نمره سوأل 4 ×0/412) - 8/859 (ضریب ثابت ستون خطر بالا) پس از به‌دست آوردن عدد نهایی برای خطر پایین و بالا، دو عدد به‌دست آمده با هم مقایسه خواهند شد. در صورتی‌که نمره خطر بالا نسبت به خطر پایین بیشتر باشد، فرد در معرض خطر بالای اختلال نوبت‌کاری و اگر نمره خطر پایین نسبت به خطر بالا بیشتر باشد، فرد کمتر در معرض خطر اختلال نوبت‌کاری قرار دارد. جدول 4 ارتباط بین نمرات پرسش‌نامه اختلال نوبت‌کاری و متغیرهای دموگرافیک در خانم‌های شرکت‌کننده را نشان می‌دهد. براساس این نتایج، همبستگی معناداری بین متغیرهای کمی (سن، شاخص توده بدنی، مدت ازدواج و تعداد فرزندان) وکیفی (‌تحصیلات، وضعیت تأهل و مصرف دخانیات) با نوع نوبت‌کاری وجود نداشت  ( ‌p>0/05). اما تفاوت معناداری بین اختلال نوبت‌کاری و میزان رضایت از شغل وجود داشت به نحوی که با کاهش میزان رضایت‌مندی از شغل مقادیر اختلال نوبت‌کاری افزایش پیدا می‌کند (P=0/010). هم‌چنین مصرف داروهای خواب‌آور به‌طور مرزی اثر معنادار بر اختلال نوبت‌کاری داشته به‌طوری که در سطح معناداری 1/0 افراد مصرف‌کننده دارو با اختلالات نوبت‌کاری بیشتر مواجه‌اند. نتایج مطالعه ما ارتباط معکوس بین ورزش و اختلال نوبت‌کاری را نشان می‌دهد. به بیان دیگر خانم‌هایی که ورزش می‌کنند، به‌طور معناداری میزان اختلالات ناشی از نوبت‌کاری در آن‌ها کاهش می‌یابد (P = 0/040).
 

جدول 1: مشخصات دموگرافیک خانم‌های شرکت‌کننده در مطالعه (n=632)




جدول 2: شاخص‌های توصیفی و همبستگی سوألات پرسش‌نامه اختلالات نوبت‌کاری



* P<0/001





شکل 1: تحلیل عاملی تأییدی با یک عامل و بارهای عاملی استاندارد شده (تمامی بارهای عاملی در سطح خطای نوع اول 001/0 معنادار است).



جدول3: ضرایب طبقه‌بندی فیشر و ماتریس ساختار برای عملکرد متمایز ارتباط بین سوأل‌ها و عملکرد
    



1 مقادیر موجود در ستون ساختار عملکرد همبستگی بین هر متغیر و عملکرد را نشان می‌دهد. بنابراین، سوأل 1 بیشترین درصد  66درصد از واریانس در نمره عملکرد را دارد
(r²=0/808²=0/65).  اما توجه داشته باشید که نسبت مشارکت هر سوأل شامل مقادیر پیش‌بینی مشترک با بقیه سوألات است. از این رو مجموع واریانس مربوط به تمام سوألات از 100درصد فراتر خواهد رفت.

جدول 4: ارتباط بین نمرات پرسشنامه اختلال نوبت کاری و متغیرهای دموگرافیک خانم‌های مورد مطالعه



 
بحث
اختلال نوبت‌کاری و علائم تعیین‌کننده آن می‌تواند بر سلامت، کیفیت زندگی و عملکرد کاری تأثیر منفی بگذارد. تورکواتی و همکاران (8) در مطالعه مروری سیستماتیک گزارش کردند که کارگران نوبت کار، به‌ویژه زنان نوبت کار علائم افسردگی بیشتری را نسبت به زنان غیر نوبت کار، تجربه می‌کنند. نتایج مطالعه فلو و همکاران (9) نشان داد که میزان شیوع علائم اختلال نوبت‌کاری از32/4 تا 37/6 درصد با توجه به روش ارزیابی و از 4/8 تا 3/ 44 درصد با توجه به برنامه کاری متفاوت بوده و اکثریت افراد شرکت‌کننده در مطالعه آن‌ها خانم بوده‌اند. مطالعات نشان داده که اختلالات سلامت، از جمله مشکلات تولیدمثل، با شب‌کاری یا نوبت‌های چرخشی مرتبط است. به‌ عنوان مثال، نوبت‌کاری با افزایش خطر سیکل‌های قاعدگی نامنظم، آندومتریوز، ناباروری، سقط جنین، وزن کم هنگام تولد، زایمان زودرس و کاهش بروز شیردهی مرتبط است (11،10). هم‌چنین نتایج یک مطالعه در جمعیت عمومی در سوئد نشان داد که زنان نوبت کار در مقایسه با مردان نوبت کار در معرض خطر بالاتری از نظر مسائل و مشکلات روانی بودند (12).  بارگر و همکاران (2) گزارش کردند که پرسش‌نامه 4 سوألی (SWDQ) ممکن است برای استفاده در بخش‌های مراقبت های اولیه‌، کلینیک خواب و مطالعات تحقیقاتی برای کمک به تشخیص اختلال نوبت‌کاری مناسب باشد. مطالعه حاضر به‌منظور شناسایی خانم‌های در معرض خطر اختلال نوبت‌کاری، با هدف بررسی روایـی و پایـایی نسخه فارسی پرسش‌نامه اختلال نوبت‌کاری در زنان شاغل بارور و نابارور ایرانی انجام شده است. نتایج مطالعه ما نشان داد که شاخص‌های روایی محتوی نسخه فارسی پرسش‌نامه اختلال نوبت‌کاری در حد کاملاً قابل قبول (CVR:70% CVI:87/5%) بوده است. هم‌چنین ارزیابی پایایی و تحلیل گویه‌ها نشان‌دهنده همگنی داخلی پرسش‌نامه با آلفای کرونباخ 63/4 درصد برای هر 4 سوأل پرسش‌نامه صادق بوده و حذف هر سوأل موجب کاهش همگنی داخلی پرسش‌نامه اختلال نوبت‌کاری می‌شود. ستیواتی و همکاران (13) روایی و پایایی پرسش‌نامه سه سوألی اختلال نوبت‌کاری را برای اندازه‌گیری اختلال خواب مرتبط با برنامه کاری را در جمعیت پرستاران اندونزی بررسی کردند. آن‌ها گزارش کردند که آلفای کرونباخ پرسش‌نامه اختلال نوبت‌کاری  0/834 که نشان‌دهنده پایایی کافی و هم‌چنین تمامی گویه‌های آن دارای بار عاملی بیشتر از 0/32 و پایایی مرکب ( (Composite Reliability; CR و میانگین واریانس استخراج شده AVE) ; (Average Variance Extracted 951/0 و 0/751 نشان‌دهنده روایی و هم‌گرای خوبی بوده است. در این راستا بارگر و همکاران (2) گزارش کردند که پرسش‌نامه اختلال نوبت‌کاری چهار سؤالی به درستی 76/4 درصد از مواردی را که پزشک خواب تشخیص اختلال نوبت‌کاری داده با 89 درصد ارزش اخباری مثبت و 62 درصد ارزش اخباری منفی (حساسیت = 0/74، ویژگی = 0/82) شناسایی نماید. آن‌ها گزارش کردند که این سطح از دقت با سایر ابزارهای غربالگری اختلالات خواب (15،14) و برای شناسایی خطر بیماری‌های روانپزشکی (17،16) قابل مقایسه بوده و نتیجه‌گیری کردند این پرسش‌نامه روش مفیدی برای شناسایی موارد اختلال نوبت‌کاری پرخطر براساس علائم خواب و بیداری خود گزارش‌ شده، بسیار سودمند است. هاجو و همکاران (18) در مطالعه خود از پرسش‌نامه اختلال نوبت‌کاری بارگر و همکاران (2) به‌منظور بررسی ارتباط خواب، فعالیت فیزیکی و زمان بی‌تحرکی با غیبت، حالات خلقی و اختلال نوبت‌کاری (SWD) در یک نمونه از پرستاران کانادایی استفاده کردند. آن‌ها گزارش کردند که خواب، فعالیت بدنی و زمان بی‌تحرکی با اختلال خلقی و اختلال نوبت‌کاری در پرستاران ارتباط دارد. در مطالعه ما همبستگی معناداری بین متغیرهای کمی (سن، شاخص توده بدنی، مدت ازدواج و تعداد فرزندان) وکیفی (تحصیلات، وضعیت تأهل، مصرف دخانیات و داروهای خواب آور و نوبت‌کاری) با اختلال نوبت‌کاری مشاهده نشد. نتایج مطالعه بوکرو همکاران (3) مانند مطالعه ما، بین سن، شاخص توده بدنی و تعداد فرزندان با اختلال نوبت‌کاری تفاوت معنادار وجود نداشت، ولی با وضعیت تأهل ارتباط معنادار وجود داشت. مطالعه لی و همکاران (19) نشان داد که سن با اختلال نوبت‌کاری ارتباط داشته ولی با شاخص توده بدنی، تحصیلات و وضعیت تأهل و تعداد فرزندان ارتباط نداشت. درخصوص ارتباط سن با اختلال نوبت‌کاری گزارشات متفاوتی وجود دارد. فلو و همکاران (9) گزارش کردند که سن به‌طور مثبت با علائم اختلال نوبت‌کاری ارتباط دارد. در مطالعه دیگر گزارش کرده‌اند که مشکلات خواب با نوبت‌کاری پس از 40 تا 50 سالگی افزایش می‌یابد (20). اما مطالعه کالمباخ و همکاران (21) بیان کردند که سن نمی‌تواند خطر اختلال نوبت‌کاری را در افراد پیش‌بینی کند. نوبت‌کاری باعث اختلالات مختلف و کاهش رضایت شغلی می‌شود (22). نتایج مطالعه ما نشان دادکه رضایت شغلی در خانم‌ها با اختلال نوبت‌کاری ارتباط معناداری دارد؛ به نحوی که داشتن رضایت شغلی خطر اختلال نوبت‌کاری را کاهش می‌دهد. مطالعه رحیمی‌مقدم و همکاران (23) گزارش کردند رضایت شغلی در پرستاران نوبت‌کاری منظم نسبت به آن‌هایی با نوبت‌کاری نامنظم، بیشتر بوده است (24). در سال 2019 گزارش کردند که رضایت شغلی به‌طور مستقیم با اختلال خواب و کیفیت زندگی مرتبط بوده و پرستاران نوبت کار نسبت به پرستاران غیر نوبت کار رضایت شغلی کمتری داشته‌اند. بلیت و همکاران (25) درسال 2022 گزارش کردند که بین اختلال نوبت‌کاری و قصد ترک خدمت در پرستاران ارتباط وجود داشت. نتایج مطالعه ما نشان دادکه ورزش با اختلال نوبت‌کاری ارتباط معناداری دارد؛ به‌نحوی که در خانم‌هایی که ورزش می‌کنند، خطر اختلال نوبت‌کاری کمتر است. نوبت‌کاری می‌تواند افراد را از یک سبک زندگی سالم باز دارد. فعالیت بدنی می‌تواند بر کاهش عوامل خطر با بیماری‌های غیرواگیر (مانند شاخص توده بدن، وزن بدن، توده چربی، کلسترول، آمادگی جسمانی و کیفیت خواب) در نوبت‌کاران مؤثر باشد. به بیان دیگر، کارگران نوبت کار در معرض افزایش خطر ابتلا به طیف وسیعی از بیماری‌های مزمن هستند و شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد که این خطرات را می‌توان با فعالیت بدنی بهبود بخشید (26).
محدودیت‌های پژوهش
1. بیشتر خانم‌های شرکت‌کننده در این مطالعه متأهل بودند که احتمال دارد که روی اختلال نوبت‌کاری تأثیر بگذارد.
2. تمام شرکت‌کنندگان در این مطالعه، خانم بودند و شاید نتوان نتیجه را به تمام جامعه ایرانی تعمیم داد.  
پیشنهاد می‌شود در مطالعات بعدی روایی و پایایی این پرسش‌نامه در جامعه مردان شاغل نیز بررسی شود.
نتیجه‌گیری
روایی و پایایی نسخه فارسی پرسش‌نامه اختلال نوبت‌کاری در حد قابل‌قبولی است و احتمال می‌رود استفاده از این پرسش‌نامه در جامعه ایرانی به‌منظور شناسایی افراد در معرض خطر اختلال نوبت‌کاری مفید باشد.
سپاس‌گزاری
این مقاله به‌عنوان طرح پژوهشی در پژوهشگاه رویان با کد 97000021 با حمایت مالی این پژوهشگاه انجام شده است. از کارکنان پژوهشگاه رویان، بیمارستان آرش و مطب‌های زنان که همکاری لازم را برای به انجام رسیدن این طرح پژوهشی داشتند و در نهایت تمام خانم‌های شرکت‌کننده در این طرح کمال تشکر و قدردانی را دارم.
حامی مالی: پژوهشگاه رویان
تعارض در منافع: وجود ندارد.
 

References:
 
1-    Vitaterna MH, Takahashi JS, Turek FW. Overview of Circadian Rhythms. Alcohol Res Health 2001; 25(2): 85-93.
2-    Barger L K, Ogeil RP, Drake CL, O'Brien CS, Ng KT, Rajaratnam S M. Validation of a Questionnaire to Screen for Shift Work Disorder. Sleep 2012; 35(12): 1693-703.
3-    Booker LA, Barnes M, Alvaro P, Collins A, Chai-Coetzer CL, McMahon M, et al. The Role of Sleep Hygiene in the Risk of Shift Work Disorder in Nurses. Sleep 2020; 43(2): zsz228.
4-    Culpepper L. The Social and Economic Burden of Shift-Work Disorder. J Fam Pract 2010; 59(1 Suppl): S3-S11.
5-    Jang TW. Work-Fitness Evaluation for Shift Work Disorder. Int J Environ Res Public Health 2021; 18(3):1294.
6-    Choobineh A, Soltanzadeh A, Tabatabai S, Jahangiri M, Khavvaji S. Comparison of Shift Work-Related Health Problems in 12-Hour Shift Schedules of Petrochemical Industries. Iran Occupational Health) IOH) 2011; 7(4): 49-59.[Persian]
7-    Saedpanah K  , Ghasemi M  , Akbari H, Adibzadeh A  , Akbari H . Effects of Workload and Job Stress on the Shift Work Disorders among Nurses: PLS SEM Modeling. Eur J Transl Myol 2023; 33(1): 10909.
8-    Torquati L, Mielke GI, Brown WJ, Burton NW, Kolbe-Alexander TL. Shift Work and Poor Mental Health: a Meta-Analysis of Longitudinal Studies. Am J Public Health 2019; 109(11):e13-e20.
9-    Flo E, Pallesen S, Magerøy N, Moen BE, Grønli J, Hilde Nordhus I, et al. Shift Work Disorder in Nurses--Assessment, Prevalence and Related Health Problems. PLoS One 2012; 7(4): e33981.
10-    Gamble KL, Resuehr D, Johnson CH .Work and Circadian Dysregulation of Reproduction. Front Endocrinol (Lausanne) 2013; 4: 92.
11-    Yaw AM, McLane-Svoboda AK, Hoffmann HM. Shiftwork and Light at Night Negatively Impact Molecular and Endocrine Timekeeping in the Female Reproductive Axis in Humans and Rodents. Int J Mol Sci 2020; 22(1): 324.
12-    Bildt C, Michelsen H. Gender Differences in the Effects from Working Conditions on Mental Health: A 4-Year Follow-Up. Int Arch Occup Environ Health 2002; 75(4): 252–8.
13-    Setyowati A, Yusuf Ah, Haksama S , Firdaus S .Validity and Reliability of Shift Work Disorder Questionnaire among Indonesian Female Nurses. Malaysian Journal of Public Health Medicine 2021; 21(3): 145-50.
14-    Soldatos CR, Dikeos DG, Paparrigopoulos TJ. The Diagnostic Validity of the Athens Insomnia Scale. J Psychosom Res 2003; 55(3): 263-7.
15-    Netzer NC, Stoohs RA, Netzer CM, Clark K, Strohl KP. Using the Berlin Questionnaire to Identify Patients at Risk for the Sleep Apnea Syndrome. Ann Intern Med 1999; 131(7): 485-91.
16-    Beck AT, Ward CH, Mendelson M, Mock J, Erbaugh J. An Inventory for Measuring Depression. Arch Gen Psychiatry 1961; 4: 561-71.
17-    Gaynes BN, DeVeaugh-Geiss J, Weir S, Gu H, MacPherson C, Schulberg HC,  et al. Feasibility and Diagnostic Validity of the M-3 Checklist: A Brief, Self-Rated Screen for Depressive, Bipolar, Anxiety, and Post-Traumatic Stress Disorders in Primary Care. Ann Fam Med 2010; 8(2): 160-9.
18-    Hajo S, Reed JL, Hans H, Tulloch HE, Reid RD, Prince SA. Physical Activity, Sedentary Time and Sleep and Associations with Mood States,Shift Work Disorder and Absenteeism among Nurses: an Analysis of the Cross- Sectional Champlain Nurses' Study. PeerJ 2020; 8: e8464.
19-    Li Y, Lv X, Li R, Wang Y, Guan X, Li L, et al. Predictors of Shift Work Sleep Disorder among Nurses during the Covid-19 Pandemic: A Multicenter Cross-Sectional Study. Front Public Health 2021; 9: 785518.
20-    Saksvik IB, Bjorvatn B, Hetland H, Sandal GM, Pallesen S. Individual Differences in Tolerance to Shift Work - A Systematic Review. Sleep Med Rev 2011; 15(4): 221-35.
21-    Kalmbach DA, Pillai V, Cheng P, Arnedt JT, Drake CL.  Shift Work Disorder, Depression, and Anxiety in the Transition to Rotating Shifts: the Role of Sleep Reactivity. Sleep Med 2015; 16(12): 1532-8.
22-    Choobineh A, Shahcheragh B, Keshavarzi S, Rahnama K. Shift Work-Related Problems among Operation Room Technicians of Shiraz University of Medical Sciences Hospitals, 2006-2007. Iran Occupational Health 2007; 4(1): 48-52.
23-    Rahimi-Moghadam S, Khanjani N, Feyzi V, Naderi M, Sadeghi H. Shift Work Problems of Healthcare Workers at Kerman University of Medical Sciences, Iran, 2013. JOHE 2017; 6(4): 07-214.
24-    Jeoung-Mi K, Vasuki R. The Relationship between Sleep Disorders, Job Satisfaction, Practicing Health Promoting Behavior, Quality of Life and Turnover Intention of Shift Nurses and Non-Shift. International Journal of Advanced Smart Convergence 2019; 8(4): 58-67.
25-    Blytt KM, Bjorvatn B, Moen BE, Pallesen S, Harris A, Waage S. The Association between Shift Work Disorder and Turnover Intention among Nurses. BMC Nurs 2022; 21(1): 143.
26-    Flahr H, Brown WJ, Kolbe-Alexander TL. A Systematic Review of Physical Activity-Based Interventions in Shift Workers. Prev Med Rep 2018; 10: 323-31.