ماهنامه علمی پ‍ژوهشی

مقدمه
بی‌حسی موضعی یک بخش روتین در تمام اعمال دندانپزشکی می‌باشد که هم در فک بالا و هم فک پایین کاربرد دارد (1). یکی از مهم‌ترین عوارض جانبی تزریق بی‌حسی داخل دهانی اختلالات چشمی است و اکثر دندانپزشکان بر اساس مطالعات قبلی از این عارضه جانبی مطلع نیستند (2). این عوارض می‌توانند اضطراب قابل‌توجهی را برای بیمار و پزشک ایجاد کنند. از نظر بیمار، این یک رویداد کاملاً غیر‌منتظره است و ممکن است بسیار نگران کننده باشد. اگر پزشک با ماهیت این عوارض آشنا نباشد، نمی‌تواند چنین حادثه‌ای را تشخیص دهد و حتی ممکن است آن را به یک رویداد جدی‌تر، مانند حمله ایسکمی گذرا نسبت دهد (3). علاوه بر درک بصری، چشم‌ها اجزای مهم بیان چهره و ارتباطات غیرکلامی را تشکیل می‌دهند. اختلالات بینایی می‌تواند منجر به احساس عدم قطعیت و فشار روانی شود، به‌ویژه هنگامی که یک واکنش چشمی به‌طور ناگهانی و غیر منتظره رخ می‌دهد (4).
عوارض چشمی می‌تواند شامل کوری موقت یا دائمی، تاری دید، عوارض حرکتی مانند پتوز پلک (افتادگی پلک بالا)، میدریازیس (اتساع مردمک)، افتالموپلژی ( فلج کلیه عضلات مسئول حرکات چشم)، دوبینی، سرگیجه موقت، اگزوفتالموس (بیرون‌زدگی چشم) و فلج عصب صورتی باشد (8-1،5). به طور کلی، عوارض چشمی تظاهرات گذرایی هستند که همراه با بی‌حسی موضعی داخل دهانی شروع فوری داشته و با کاهش بی‌حسی از بین می‌روند. این علائم اغلب به غلظت محلول بی‌حسی که به ساختارهای نزدیک چشم می‌رسد نسبت داده می‌شود (6). عوارض چشمی ناشی از تزریق بی‌حسی موضعی در دندانپزشکی اگرچه نادر است اما نباید نادیده گرفته شود. دندانپزشکان باید به خوبی از عوارض چشمی‌، پیشگیری و مدیریت فوری آن آگاهی داشته باشند. Aburas  و همکاران در مطالعه انجام داده در گروه هدف دندانپزشکان عمومی و دانشجویان در مورد مشکلات چشمی به دنبال بی‌حسی موضعی نشان دادند که فقدان چشمگیری از آگاهی در میان دانشجویان و دندانپزشکان وجود دارد (9). Kakoee  و همکاران در یک بررسی نشان دادند که آگاهی از مشکلات چشمی به دنبال بی‌حسی موضعی ناکافی بود. تجربه شخصی به دنبال کار بالینی منبع اصلی کسب اطلاعات دندانپزشکان از این مشکل گزارش شد (10). طبق آخرین مطالعه انجام شده در عربستان صعودی در سال 2022 توسط Al Nasrallah و همکاران نشان داده شد که 31/9 درصد دندانپزشکان عوارض چشمی به دنبال کار بالینی را تجربه کردند و به‌طور کلی آگاهی و عملکرد دندانپزشکان در رابطه با عوارض چشمی پایین بود با این وجود آگاهی متخصصین در مقایسه با دندانپزشکان عمومی بالاتر بود (11). ازآنجایی که به نظر می‌رسد اکثر دندانپزشکان از این عوارض و مدیریت صحیح آن مطلع نیستند لذا در این مطالعه برآنیم که به بررسی میزان آگاهی و نحوه مدیریت عوارض چشمی متعاقب تزریق بی‌حسی موضعی در دندانپزشکان شاغل در شهر یزد به عنوان قطب مرکزی ایران بپردازیم.
روش‌بررسی
مطالعه حاضر از نوع توصیفی مقطعی بود. جامعه آماری شامل 193 نفر از دندانپزشکان عمومی و متخصص شاغل در شهر یزد در سال 1400 بوده که لیست آن توسط پژوهشگر از سازمان نظام پزشکی با روش نمونه‌گیری سرشماری در بازه زمانی یک‌ساله تهیه شد. ابزار گردآوری داده‌ها پرسش‌نامه الکترونیکی بود که سوالات آن بر اساس مطالعات قبلی (10) استخراج شد‌. این پرسش‌نامه شامل 2 بخش بود: بخش اول پرسش‌نامه اطلاعات دموگرافیک شامل‌: سن، جنس، میزان تحصیلات (دکتری عمومی، متخصص)، سال فراغت از تحصیل، سابقه کار و سابقه شرکت در جلسات بازآموزی بود. بخش دوم پرسش‌نامه در 2 قسمت طراحی شد که شامل 5 سوال در زمینه آگاهی، 5 سوال در زمینه نحوه مدیریت و عملکرد بود. برای سوالاتی که به صورت بله، خیر و نمی‌دانم طراحی شده بود، براساس نظر کارشناس آمار برای هر پاسخ صحیح نمره 1‌، پاسخ غلط نمره 0 و پاسخ نمی‌دانم نمره 5/0 در نظر گرفته شد و برای مابقی سوالات که به‌صورت چند گزینه‌ای طراحی شده بود پاسخ‌ها در قالب جداول توزیع فراوانی گزارش گردید. جهت مشخص کردن روایی سوالات پرسش‌نامه از چند نفر از اساتید بخش بیماری‌های جراحی دانشکده دندانپزشکی در این خصوص سوال به عمل آمد و نتیجه نظرات آنان به ‌عنوان سؤالاتی که روایی لازم را دارد در نظر گرفته شد. سپس برای مشخص کردن پایایی پرسش‌نامه، پرسش‌نامه در اختیار 15 نفر از افراد جامعه مورد پژوهش قرار گرفت‌ و با داشتن سطح معیار آلفای کرونباخ 81/0 پرسش‌نامه الکترونیک در اختیار جامعه هدف قرار گرفت. برای اجرای این پژوهش با توجه به شرایط کرونا پرسش‌نامه مطالعه در porsline.ir به‌صورت آنلاین درآمده و لینک آن برای گروه‌های دندانپزشکان شهر یزد. ارسال شد.
تجزیه و تحلیل آماری
پس از جمع‌آوری اطلاعات داده ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS version 16 و آزمون‌های T- test، ANOVA و ضریب همبستگی پیرسون  تجزیه و تحلیل شدند. لازم به ذکر است جهت رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ در این پژوهش، ﭘﺮﺳﺶ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﻓﺎﻗﺪ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺷﺨﺼﻲ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻮده و توضیحات لازم در خصوص اهداف و اهمیت مطالعه به دندانپزشکان ارائه شده و رضایت آنها جهت شرکت در مطالعه گرفته شد و در ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺣﻞ ﭘﮋوﻫﺶ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﺣﻔﻆ ﺷﺪ.
ملاحظات اخلاقی
اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در کمیته اﺧﻼق در ﭘﮋوﻫﺶ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ شهر یزد ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ (ﻛﺪ اﺧﻼق: IR.SSU.REC.1399.307).
نتایج
در این مطالعه از 193 نفر شرکت‌کننده 107 نفر (55/4‌ درصد) مرد و 86 نفر (44/6 درصد) زن بودند. 68/9 درصد در گروه سنی 34-24 سال با میانگین سنی 30 سال بودند. 71 درصد دارای تحصیلات دکترای عمومی و بیشتر آن‌ها (73/6 درصد) در گروه با سابقه کاری 0 تا 5 سال قرار داشتند. 70 درصد از دندانپزشکان عمومی و 75 درصد متخصصین از عوارض چشمی متعاقب بی‌حسی موضعی آگاهی داشتند (جدول‌1) و بیشترین منبع اطلاعاتی هر دو گروه کتب درسی بود. اغلب دندانپزشکان عمومی (81 درصد) معتقد بودند که تزریق بی‌حسی اینفرا اوربیتال بیشتر از تکنیک‌های دیگر باعث ایجاد عارضه چشمی می‌شود. در گروه متخصصین بی‌حسی اینفرااوربیتال و اینفریورآلوئولار مشترکا بیشترین انتخاب (32/1‌‌درصد) را در بین گزینه‌ها داشت. میانگین نمره آگاهی شرکت‌کنندگان در این مطالعه در مورد عوارض چشمی ناشی از تزریق بی‌حسی موضعی داخل دهانی 0/6 ± 1/21 با دامنه تغییرات 0 تا 2 بود که نشان‌دهنده آگاهی متوسط شرکت‌کنندگان می‌باشد. میانگین نمره آگاهی با متغیر‌های زمینه‌ای که شامل میزان تحصیلات (P = 0/159)، سابقه کار (P = 0/087 ) و سن (P = 0/532 ) ارتباط معنی‌داری نداشت اما با متغیر جنسیت (P = 0/004 ) رابطه معنی‌داری دیده شد به این صورت که میانگین نمره آگاهی زنان در خصوص عوارض چشمی متعاقب بی‌حسی موضعی بیشتر از مردان بود (جدول 2). 13/1 درصد از دندانپزشکان عمومی و 25 درصد از متخصصین سابقه تجربه ی عارضه چشمی پس از تزریق بی‌حسی داخل دهانی را داشتند. بیشترین علائم مشاهده شده در بین دندانپزشکان عمومی افتادگی پلک فوقانی (13/1 درصد) و در بین متخصصین تاری دید، ازدست دادن بینایی و کاهش حس در لبه پلک فوقانی و تحتانی (7/1 درصد) بود. در بین هر دو گروه بیشتر علائم پس از چند دقیقه از بین رفته بود. در مورد واکنش فوری دندانپزشکان (عمومی و متخصص) نسبت به عارضه چشمی پس از تزریق بی‌حسی موضعی، بیشترین گزینه انتخابی در بین هر دو گروه گزینه اطمینان دادن به بیمار و متوقف کردن درمان دندانپزشکی مورد نظر بود (دندانپزشکان عمومی 48/9 درصد و متخصصین 55/4‌ درصد). در مورد زمان مشورت با چشم‌پزشک در صورت مواجه با این عوارض بیشترین گزینه انتخابی در بین دندانپزشکان عمومی گزینه بلافاصله (47/4 درصد) و در بین متخصصین گزینه اگر علائم و نشانه‌های عوارض چشمی برای بیش از 4 ساعت باقی بماند (60/7 درصد) بود (جدول 3).

جدول 1: توزیع فراوانی پاسخ دندانپزشکان در زمینه عوارض چشمی متعاقب تزریق بی حسی موضعی بر حسب تعداد و درصد در خصوص سوالات آگاهی در سال 1400



جدول 2: مقایسه میانگین نمره آگاهی دندانپزشکان شهر یزد در زمینه عوارض چشمی متعاقب تزریق بی حسی موضعی بر اساس متغیر‌های زمینه‌ای




                                 *T-test                                   ** ANOVA test

جدول 3: توزیع فراوانی پاسخ دندانپزشکان شهر یزد بر حسب تعداد و درصد در خصوص سوالات عملکرد و نحوه مدیریت عوارض چشمی متعاقب تزریق بی حسی موضعی در سال 1400



 
بحث
عوارض چشمی می‌تواند متعاقب بی‌حسی موضعی داخل دهانی ایجاد شود. با اینکه شیوع این عوارض در مقالات نادر گزارش شده است اما اتفاق افتادن این عارضه برای هر بیمار و دندانپزشکی در صورت نداشتن آگاهی قبلی می‌تواند بسیار استرس‌زا و دلهره‌آور باشد و عدم مدیریت صحیح این عوارض گاهی می‌تواند باعث ایجاد آسیب‌های برگشت‌ناپذیر شود. لذا لازم است که هر دندانپزشک اطلاعات لازم را در مورد این عوارض و نحوه پیشگیری و مدیریت صحیح آن داشته باشد. براساس اطلاعات به دست آمده 70/8 درصد از دندانپزشکان عمومی و 75 درصد متخصصین از عوارض چشمی متعاقب بی‌حسی موضعی آگاهی داشتند که نشان دهنده آگاهی بیشتر دندانپزشکان متخصصی در این زمینه است. در مطالعه کاکویی و همکاران (10) مشخص شد 90 درصد از دندانپزشکان عمومی و 96 درصد از متخصصین در این زمینه آگاهی داشتند که از نتایج مطالعه حاضر بیشتر بود. در مطالعه patil و همکاران (12) در هند، نشان داده شد تنها 14 درصد از متخصصین و 32 درصد از دندانپزشکان عمومی از این عوارض آگاهی داشتند که بسیار پایین‌تر از سطح آگاهی این مطالعه بود که علت آن می‌تواند تفاوت در سیستم‌های آموزشی در دو کشور باشد. در این مطالعه تنها 19 درصد از دندانپزشکان عمومی و 34 درصد از متخصصین از احتمال وقوع کوری دائمی در پی تزریق بی‌حسی موضعی اطلاع داشتند که سطح آگاهی نسبتاً پایینی می‌باشد. در مطالعه کاکویی و همکاران (10) این درصد‌ها به ترتیب برای دندان پزشکان عمومی و متخصص 31 و 52 درصد بود و در مطالعه Mangal و همکاران (13) این رقم 41/7 درصد گزارش شد که نشان‌دهنده آگاهی بالاتر دندانپزشکان نسبت به مطالعه حال حاضر بود. در مطالعهpatil  و همکاران (12) نیز نشان داده شد که میزان آگاهی دندانپزشکان عمومی و متخصص پیرامون وقوع کوری دائمی به دنبال تزریق بی‌حسی موضعی به ترتیب 3/4 و 10 درصد بود که از نتایج مطالعه حاضر کمتر بود. این امر نشان می‌دهد که در این زمینه نیاز به وجود بستری جهت آموزش و اطلاع رسانی بهینه احساس می‌شود. اغلب دندانپزشکان عمومی (81‌ درصد) معتقد بودند که تزریق بی‌حسی اینفرااوربیتال بیشتر از تکنیک‌های دیگر باعث ایجاد عارضه چشمی می‌شود. در گروه متخصصین بی‌حسی اینفرااوربیتال و اینفریورآلوئولار مشترکا بیشترین انتخاب (32/1 درصد) را در بین گزینه‌ها داشت. در مطالعه کاکویی و همکاران (10) در بین هر دو گروه بلاک اینفرااوربیتال بیشترین انتخاب را داشت که نسبتاً با مطالعه حاضر همخوانی دارد. با توجه به نتایج مطالعه حاضر به نظر می‌رسد دندانپزشکان بیشتر بر اساس نام و محل تزریق بلاک اینفرا اوربیتال این گزینه را بیشتر از بقیه انتخاب کرده‌اند و دانش کافی در مورد احتمال اتفاق افتادن عوارض چشمی پس از تزریق بلاک‌های دیگر را ندارند. بر اساس نتایج اخذ شده از مقالات راه‌های جلوگیری از وقوع عوارض چشمی‌؛ داشتن آگاهی از آناتومی ناحیه تزریق، جلوگیری از تزریق داخل عروق با استفاده از آسپیراسیون و پیروی از تکنیک تزریق مناسب، می‌باشد. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که 42 درصد از دندانپزشکان عمومی معتقد بودند که دانستن آناتومی دقیق محل تزریق برای جلوگیری از عوارض چشمی کفایت می‌کند که می‌تواند نشان دهنده عدم دانش کافی آن‌ها در مورد مکانیسم ایجاد این عوارض باشد. 71 درصد از متخصصین حاضر هر سه مورد (آگاهی از آناتومی ناحیه تزریق، به‌کارگیری تکنیک مناسب و آسپیراسیون قبل از تزریق) را انتخاب کرده بودند که می‌تواند نشان دهنده آگاهی بیشتر آن‌ها در این زمینه نسبت به دندانپزشکان عمومی باشد. در مطالعه کاکویی و همکاران (10) 48 درصد دندانپزشکان عمومی و 69 درصد دندانپزشکان متخصص به این امر واقف بودند که جلوگیری از وقوع عوارض چشمی به دنبال تزریق بی‌حسی موضعی مستلزم آگاهی از آناتومی ناحیه تزریق، به‌کارگیری تکنیک مناسب و آسپیراسیون قبل از تزریق می‌باشد که با نتایج مطالعه حال حاضر تقریباً همخوانی دارد و نشان می‌دهد که دندانپزشکان متخصص دانش و آگاهی بیشتری در این زمینه نسبت به دندانپزشکان عمومی داشتند. بین میانگین نمره آگاهی با متغیر جنسیت (P = 0/004 ) رابطه معنی‌داری دیده شد و میانگین نمره آگاهی زنان بیشتر از مردان بود که شاید علت این امر فرصت بیشتر زنان برای شرکت در وبینار های آموزشی یا جلسات بازآموزی در این حیطه یا تمایل بیشتر به کسب اطلاعات در این زمینه بوده است. در بین شرکت کنندگان مطالعه حاضر 13 درصد از دندانپزشکان عمومی و 25 درصد از متخصصین سابقه تجربه عوارض چشمی را پس از تزریق بی‌حسی موضعی داشتند. بیشترین علائم مشاهده شده در بین دندانپزشکان عمومی افتادگی پلک فوقانی گزارش شد و علائم دیگر درصد‌های پایین‌تری را دارا بودند. در مطالعه کاکویی و همکاران (10) بیشترین عارضه مشاهده شده در بین دندانپزشکان عمومی سرگیجه گذرا بود. بر اساس مطالعه دیگری از Patil و همکاران (14) شایع‌ترین عوارض چشمی به دنبال تزریق بی‌حسی موضعی به ترتیب دوبینی، استرابیسموس و پتوز بودند. در مطالعه von Arx و همکاران (15) شایع‌ترین عوارض چشمی به ترتیب دوبینی، پتوز و میدریازیس بود. بر اساس نتایج مطالعه حال حاضر و شیوع کم افتادگی پلک فوقانی در مقالات گذشته، می‌توان نتیجه گرفت که دندانپزشکان عمومی نسبت به این عارضه اطلاعات کافی نداشته‌اند. در مطالعه Aguado-Gil و همکاران (16) میانگین زمان بهبودی عوارض چشمی پس از تزریق بی‌حسی موضعی 68 دقیقه به دست آمد. بر اساس نتایج مطالعه حاضر 60 درصد از دندانپزشکان عمومی و 82 درصد از دندانپزشکان متخصص گزارش کردند که عوارض چشمی چند دقیقه (تا60 دقیقه) به طول انجامیده است که می‌توان گفت با مطالعه  Aguado-Gil و همکاران (16) تا حدودی همخوانی دارد. در مطالعه حاضر اغلب شرکت‌کنندگان هر دو گروه اقدام لازم در صورت مواجه با عوارض چشمی را، اطمینان دادن به بیمار و متوقف کردن درمان موردنظر گزارش کردند که با نتایج مطالعه کاکویی و همکاران (10) همخوانی دارد چرا که بر طبق این مطالعه نیز نشان داده شد که اغلب دندانپزشکان اقدام لازم در صورت مواجه با عوارض چشمی را اطمینان دادن به بیمار و متوقف کردن درمان مورد نظر می‌دانند. بر اساس نتایج مطالعه حاضر 47 درصد از دندانپزشکان عمومی بیان کرده بودند که در صورت مواجه با عوارض چشمی پس از تزریق بی‌حسی موضعی، بلافاصله با چشم‌پزشک مشورت خواهند کرد که این امر می‌تواند به علت نداشتن دانش کافی در مورد عوارض چشمی و ترس بیش از حد از این عوارض باشد. 60 درصد از متخصصین مطالعه حاضر بیان کرده بودند که اگر علائم برای بیش از 4 ساعت ادامه یابد با چشم‌پزشک مشورت خواهند کرد. در مطالعه کاکویی و همکاران (10) 42 درصد از دندانپزشکان عمومی بیان کرده بودند در صورت مواجه با عوارض چشمی پس از تزریق بی‌حسی موضعی، بعد از 24 ساعت با چشم‌پزشک مشورت خواهند کرد و 41 درصد از متخصصین بیان کرده بودند که فورا با چشم‌پزشک مشورت خواهند کردکه با نتایج مطالعه حاضر مغایر است. لازم به ذکر است که از محدودیت‌ها و مشکلات مطالعه حاضر مشکل در جمع‌آوری نمونه های مورد مطالعه بود چرا که با توجه به شرایط پاندمی کووید امکان توزیع حضوری پرسش‌نامه‌ها در بین دندانپزشکان شاغل وجود نداشت که بر روند حضور شرکت‌کنندگان در مطالعه حاضر تاثیر‌گذار بود.
نتیجه‌گیری
بر اساس نتایج مطالعه، دندانپزشکان شهر یزد در زمینه عوارض چشمی به دنبال تزریق بی‌حسی موضعی آگاهی متوسطی داشتند و با توجه به اهمیت زیاد پیشگیری و مدیریت عوارض چشمی به دنبال تزریق بی‌حسی موضعی مشخص شد که دانش دندانپزشکان شهر یزد در مورد این موضوع و نحوه مدیریت آن به اندازه کافی نیست. به نظر می‌رسد تهیه یک گایدلاین اختصاصی و پوستر‌های آموزشی برای پیشگیری و مدیریت عوارض چشمی متعاقب تزریق بی‌حسی موضعی و قرار گرفتن آن در اختیار دندانپزشکان می‌تواند در بالا بردن سطح آگاهی و نحوه مدیریت صحیح این عوارض کمک‌کننده باشد. هم‌چنین برگزاری جلسات باز‌آموزی و آموزش مداوم برای دندانپزشکان می‌تواند به ‌عنوان یک استراتژی ضروری جهت ارتقاء و حفظ آگاهی دندانپزشکان مطرح باشد.
سپاس‌گزاری
اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﭘﺎﻳﺎن‌ﻧﺎﻣﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺖ درﻣﺎﻧﻲ شهید صدوقی یزد به شماره 1118 ﻣﻲ‌ﺑﺎﺷﺪ. از شورای پژوهشی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد به خاطر تصویب این طرح تشکر و قدردانی می شود.
حامی مالی: معاونت پژوهشی دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد
تعارض در منافع: وجود ندارد.
 
 

References:
 
1-    Cummings DR, Yamashita D-DR, McAndrews JP. Complications of Local Anesthesia Used in Oral and Maxillofacial Surgery. Oral and Maxillofacial Surgery Clinics 2011; 23(3): 369-77.
2-    Law AK, Ng DK, Chan Kk. Use of Intramuscular Ketamine for Endoscopy Sedation in Children. Pediatr Int 2003; 45(2): 180-5.
3-    Ravi P, Gopi G, Shanmugasundaram S, Raja K. Ocular Complications with Dental Local Anaesthesia-A Systematic Review of Literature and Case Report: Clinical Review. S Afr Dent J 2015; 70(8): 354-7.
4-    Von Arx T, Lozanoff S, Zinkernagel M. Ophthalmologic Complications after Intraoral Local Anesthesia. Swiss Dental Journal 2014; 124(7-8): 784-806.
5-    Ogle OE, Mahjoubi G. Local Anesthesia: Agents, Techniques, and Complications. Dent Clin North Am 2012; 56(1): 133-48.
6-    Penarrocha-Diago M, Sanchis-Bielsa JM. Ophthalmologic Complications after Intraoral Local Anesthesia with Articaine. Oral Surgery, Oral Medicine, Oral Pathology, Oral Radiology, and Endodontology 2000; 90(1): 21-4.
7-    Cervino G. Milestones of Dentistry: Advent of anesthetics in oral surgery. In: Multidisciplinary Digital Publishing Institute. Dent J (Basel)  2019; 7(4): 112.
8-    Bramanti E, Matacena G, Cecchetti F, Arcuri C, Cicciù M. Oral Health-Related Quality of Life in Partially Edentulous Patients Before and after Implant Therapy: A 2-Year Longitudinal Study. Oral Implantol (Rome) 2013; 6(2): 37-42.
9-    Aburas H, Al-Ali N, Al-Omair T, Al-Asmari A, Al-Jrais M, Al-Rizqi M. Awareness and Knowledge of Neurological Complications while Administering Local Anesthesia among the Dental Professionals of Riyadh. Pediatr Dent Care 2016; 1(128): 2.
10-    Kakooei S, Kakoei S, Parirokh M, Nekouei AH, Mostafavi M. The Knowledge of the Dentists in Dental Clinics in Kerman City, Iran, about Ocular Complications after Local Anesthesia. Journal of Oral Health and Oral Epidemiology 2019; 8(3): 117-23.
11-    Al-Nasrallah HS, Saeedi BM , Albiebi AA , Alhozaim FN , Almutairi KB , Ansari SH. Knowledge and Attitude of Dentists Towards Ocular Complications of Intra-Oral Local Anaesthesia: A Survey-Based Study in Riyadh. Medical Science 2022; 26(119): ms16e1933.
12-    Patil K, Kumar V, Munoli K. Knowledge and Attitude of Dental Surgeons in India Toward Ocular Complications of Intra-Oral Local Anesthesia. Journal of natural science, biology, and medicine 2015; 6(2): 286-90.
13-    Mangal SK, Ravindran V. Knowledge and Awareness on Administration of Local Anesthesia and Its Various Complications Faced by Undergraduate and Postgraduate Dental Students - A Cross Sectional Study. Journal for Educators, Teachers and Trainers 2022; 13(6): 103-15.
14-    Patil K, Munoli K, Kumar V, Venkataraghavan K. Intraoral Local Anesthesia and Ocular Complications. World J Dent 2013; 4(2): 108-12.
15-    Von Arx T, Lozanoff S, Zinkernagel M. Ophthalmologic Complications after Intraoral Local Anesthesia. Swiss Dental Journal 2014; 124(7-8): 784-806.
16-    Aguado-Gil JM, Barona-Dorado C, Lillo-Rodríguez JC, De la Fuente-González DS, Martínez González JM. Occular Complications Following Dental Local Anesthesia. Med Oral Patol Oral Cir Bucal 2011; 16(5): e688-93.