ماهنامه علمی پ‍ژوهشی

مقدمه
آنومالی‌های دندانی می‌توانند به روش‌های مختلفی ایجاد شوند که به سه دسته مادرزادی، تکاملی و اکتسابی طبقه‌بندی می‌شوند (1). ناهنجاری‌های مادرزادی معمولاً ژنتیکی به ارث می‌رسند. ناهنجاری‌های تکاملی در طول شکل‌گیری دندان رخ می‌دهد و ناهنجاری های اکتسابی پس از تشکیل دندان به‌وجود می‌آیند (2). این ناهنجاری‌ها شامل تغییرات در تعداد، اندازه، مورفولوژی، الگوی رویش دندان‌ها و ساختار دندان هستند (3). جابه‌جایی دندان یک آنومالی دندانی نادر است که در آن دو دندان مجاوردر قوس فکی موقعیت خود را عوض می‌کنند و در توالی معمول خود در قوس دندانی نیستند (4). جابه‌جایی دندان کانین دائمی به عنوان رایج‌ترین جابه‌جایی در دندان‌ها گزارش شده است (5). متداول‌ترین جابه‌جایی بین دندان کانین دائمی و پرمولر اول، به ندرت بین بین پرمولر دوم با مولر اول و بین ثنایای سنترال و لترال و بسیار نادر است (6). تئوری‌های متعددی برای توضیح این پدیده ارائه شده است، از جمله منشاء ژنتیکی، تعویض محل جوانه‌های دندان در حال رشد، تروما و عدم تحلیل ریشه دندان شیری، از دست دادن زودهنگام دندان‌های شیری و ماندگاری طولانی‌مدت دندان‌های شیری مطرح می‌شود (7). جابه‌جایی دندان ممکن است با سایر آنومالی‌های دندانی مانند هیپودنشیا، لترال میخی شکل (Peg‌shape) در فک بالا، چرخش شدید و موقعیت نابه جای دندان مجاو، دندان های اضافی و ماندگاری دندان‌های شیری همراه باشد (8). دندان‌های اضافی به دندان‌هایی گفته می‌شود که اضافه بر تمامی دندان‌های شیری یا دائمی وجود دارند (9). دندان‌های اضافی ممکن است در هر جایی از قوس دندانی ظاهر شوند. با این‌حال، در قدام فک بالا شایع‌تر هستند. آن¬ها ممکن است به‌صورت یک دندان یا چند دندان، یک طرفه یا دو طرفه، رویش یافته یا نهفته ظاهر شوند و ممکن است در یک فک یا هر دو وجود داشته باشند (10). دندان‌های اضافی ممکن است از نظر مورفولوژیکی نرمال یا غیر طبیعی باشند. در مواردی که دندان‌های اضافی دارای ویژگی‌های مورفولوژیکی طبیعی باشند، از اصطلاح مکمل (Supernumerary) استفاده می‌شود (6). مشکلات متعددی از وجود دندان‌های اضافه ریشه ایجاد می‌شود مانند: بی‌نظمی دندانی، تأخیر در رویش یا عدم رویش دندان‌ها، نهفتگی دندان‌های ثنایای دائمی، فاصله بین دندانی، دیاستم در میدلاین، تغییر در مسیر رویش دندان‌های ثنایا دائمی، ضایعات کیستیک، چرخش دندان، تحلیل ریشه دندان‌های مجاور، عفونت داخل دهانی، رویش دندان‌های ثنایا در حفره بینی و دندان‌های شیری باقی مانده (11). درمان دندان‌های جابه‌جا شده بسته تأثیر آن‌ها به عوامل متعددی از جمله تاثیر بر رشد دندان‌های طبیعی و موقعیت آن‌ها متفاوت است. دندان‌های جابه‌جا شده اغلب به دلیل زیبایی، فانکشن و یا هر دو به کمک ترمیم یا پروتز اصلاح می‌شوند. یافتن دندان‌های اضافه همراه با جابه‌جایی بدون بیماری یا سندرم مرتبط نادر است. در این گزارش موردی یک بیمار مرد غیر سندرمی با دندان کانین اضافی همراه با جابه‌جایی دندان لترال فک بالا ارائه شده است.
گزارش موردی
پسر 14 ساله‌ای با شکایت از بیرون‌زدگی دندان کانین به بخش رادیولوژی دهان و فک و صورت دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد مراجعه کرد و این اولین ویزیت دندانپزشکی وی بود. بیمار فاقد هرگونه مشکل اسکلتال، سیستمیک، متابولیک و ذهنی بود و هیچ سابقه پزشکی مرتبطی وجود نداشت. در معاینات داخل دهانی هیچ ناهنجاری اضافه‌ای مشاهده نشد. تشخیص بر سندرم ژنتیکی مرتبط با دندان‌های اضافه مانند کلیدوکرانیال دیسپلازیا، سندرم گاردنر، دیسپلازی اکتودرم و سندرم Apert حذف شد. در بررسی دقیق سابقه خانوادگی، هیچ سابقه‌ای از دندان‌های اضافه یافت نشد. در معاینه فیزیکی و خارج دهانی هیچ ناهنجاری اضافه‌ای دیده نشد. در معاینات بالینی داخل دهانی، دندان کانین شیری باقی مانده در سمت راست فک بالا مشاهده شد. دو دندان کانین دائمی در سمت راست فک بالا مشاهده شد. یکی از آن‌ها در داخل قوس فکی در موقعیت مناسب بین لترال و پرمولر اول بود اما در سمت باکالی قوس فکی و دیگری بین دندان لترال و سانترال قرار داشت (شکل1 و 2). تصویر پانورامیک بیمار وجود یک کانین اضافی را بین دندان لترال و سانترال فک بالا نشان می‌دهد (شکل 3). علاوه بر این، تمام کواردانت‌های فکی بررسی شدند و هیچ جابه‌جایی یا دندان‌های اضافی با موقعیت‌های کاملاً طبیعی را نشان ندادند. بر اساس رادیوگرافی پری‌آپیکال داخل دهانی، یک دندان کانین با ریشه بلند بین دندان لترال و سانترال فک بالا نشان می‌دهد (شکل‌4). دندان اضافه کانین، بین دندان لترال و سانترال فک بالا است که به دلیل شکل نامناسب تاج و عرض کمتر نسبت به کانین اصلی که در موقعیت باکالی نسبت به قوس فکی بود. به علاوه که دندانی کانین اصلی آخرین دندانی بوده که در قوس فکی رویش پیدا کرده و موقعیت باکالی دارد. در این بیمار، وجود دندان‌ کانین شیری باقی‌مانده، دندان لترال میخی شکل (Peg shape) و دندان‌ اضافی را می‌توان از عوامل مستعد کننده برای پدیده آنومالی جابه‌جایی در نظر گرفت (8). بیمار از وجود دندان کانین اضافه مطلع شد. کشیدن دندان کانین شیری سمت راست قبل از شروع درمان ارتودنسی در برنامه درمان قرار گرفت. سایر درمان ها - پس از تصمیم بیمار – شامل تغییر شکل دندان کانین اضافه و لترال به صورت ترمیم و کشیدن دندان کانین در موقعیت باکالی در نظر گرفته شد. مدیریت دندان‌های اضافه بسته به مشکلات ایجاد شده و عوارض احتمالی در اثر مداخله جراحی، اهمیت دارد. اگر دندان‌های اضافه رویش پیدا کند، ممکن است منجر به ناهماهنگی دندان‌های طبیعی شود. دندان‌های اضافه که در فک‌ باقی می‌مانند ممکن است منجر به تحلیل ریشه دندان‌های مجاور شوند یا فولیکول‌های آن‌ها ممکن است کیست‌های دندانی ایجاد کنند یا با توالی طبیعی رویش دندان ها تداخل کنند. همه این عوامل در تصمیم‌گیری در مورد این‌که آیا دندان اضافه را خارج کنند و یا آن را نگه دارند تأثیر می‌گذارد.
 



شکل 1: تصویر فوتوگرافی داخل دهانی با نمای قدامی که بی‌نظمی دندانی را نشان می‌دهد.



شکل 2: تصویر فوتوگرافی داخل دهانی با نمای اکلوزال که موقعیت دندان کانین اصلی را در سمت باکال قوس فک بالا نشان می‌دهد.






شکل 3: تصویر رادیوگرافی پانورامیک بیمار دندان کانین اضافه را همراه با جابه‌جایی با لترال را در ناحیه راست فک بالا نشان می¬دهد.



شکل 4: تصویر رادیوگرافی پری‌اپیکال که جابه‌جایی دندان کانین اضافه با دندان لترال مالفرم درکوادرانت راست فک بالا را نشان می‌دهد.
 
بحث
دندان‌‌های اضافه یکی از شایع‌ترین آنومالی‌های دندانی است که ممکن است در هر قسمت از فک اتفاق بیفتد. اغلب در ناحیه قدامی فک بالا تشخیص داده می‌شود که منجر به نهفتگی یا جابه‌جایی دندان‌های مجاور می‌شود. علت ایجاد دندان‌های اضافه ناشناخته است، اما نظریه‌های مختلفی ارائه شده است. بنابراین علت دندان‌های اضافه ترکیبی از اختلال کروموزومال، پلی‌ژنیک، تک ژنی و عوامل محیطی در نظر گرفته می‌شود (12،13). پیش فعالی لامینای دندانی پذیرفته‌شده‌ترین دلیل ایجاد دندان‌های اضافه است (14). طبق گفته Jorge Cortés-Bretón-Brinkmann‌، شیوع دندان کانین اضافه در میان جمعیت بیمار 0/10% بود (13).Rajab and Hamdan  (15) در مجموع 152 مورد (1/5‌درصد) پنج دندان کانین اضافه را شناسایی کردند، در حالیکهFernández Montenegro  و همکاران (16) چهار دندان کانین اضافه را در بین 145 دندان اضافه (2/75 درصد) کشف کردند، اماLeco Berrocal و همکارانش (17) درصد بیشتری را در نمونه های خود به دست آوردند (4/8%) (جدول‌1).
 

جدول 1: فراوانی دندان اضافه در چندین مقاله مروری و گزارش مورد

 
میزان بروز دندان‌های اضافه از 0/45 تا 3 درصد بر اساس منابع مقالات (18) متغیر است. جابه‌جایی دندان یک ناهنجاری در موقعیت دندان و نوع شدید آن، رویش نابه جا ( Ectopic Eruption) است و شایع‌ترین نوع آن شامل جابه‌‌جایی بین دندان کانین و پرمولر اول فک بالا می‌باشد. جابه‌جایی ممکن است همراه با هیپودنشیا، دندان‌های اضافی یا باقی ماندن دندان شیری اتفاق بیفتد و ممکن است به بی‌نظمی دندان‌ها منجر شود. با این وجود، جابه‌جایی دندان با دندان‌های اضافه در ناحیه قدام فک نادر است. بیماران بالای هفت سال ممکن است با جابه‌جایی دندان تشخیص داده شوند (19). بر اساس یک متاآنالیز، هیچ تفاوت آماری بین دو جنس مشاهده نشد (20). با این‌حال، زنان در تعدادی از مطالعات بیشتر تحت‌تأثیر قرار گرفتند (21). جابه‌جایی هرگز در دندان‌های شیری اتفاق نمی‌افتد و اغلب یک طرفه است (22).
Türkkahraman (6) گزارش داد که بروز جابه‌جایی دندان حدود 0/4% است و دندان کانین دائمی فک بالا به عنوان شایع‌ترین دندان درگیر گزارش شده است.
 Peck and Peck (23) تعداد 77 نشریه را ارزیابی کردند که 201 بیمار با جابه‌جایی دندان فک بالا را از منابع جهانی گزارش کردند. تنها چهار مورد (2%) دارای جابه‌جایی در ناحیه محدود بین دندان سانترال تا دندان کانین بودند.
Shapira (7) پیشنهاد کرد که جابه‌جایی‌های در ناحیه بین کانین و دندان سنترال به عنوان رویش نابجا (Ectopic Eruption) طبقه‌بندی شوند. این تنوع به عنوان جابه‌جایی کانین- لترال نیز ذکر شده است. این نوع جابه‌جایی یک وضعیت رایج نیست. یکی از دلایل مهاجرت کانین به ناحیه ثنایا، از دست دادن زودهنگام دنادن سانترال است. دندان‌های اضافه و جابه‌جایی دندانی می‌توانند آنومالی‌های دندانی مرتبط باشند. با این حال، جابه‌جایی دندان اضافه یک پدیده نادر است (24).
Loganathan و همکاران یک مورد نادر غیرسندرمی از جا‌به‌جایی دو طرفه پرمولرهای اضافه فک بالا را گزارش کرد. در معاینه بالینی، دو دندان پرمولر اضافه که بین مولر اول و دوم فک بالا به‌صورت دو طرفه جابه‌جا شده بودند، کشف شد (25). Seth  و همکاران جابه‌جایی دندان کانین -لترال همراه با دندان اضافه در فک بالا را در یک دختر 19 ساله آفریقایی بدون سابقه تروما با گزارش دادند (26). در گزارش مورد ما، دندان کانین اضافه همراه با جابه‌جایی در معاینات معمول رادیولوژی تشخیص داده شد. در صورتی‌که دندان‌ها عارضه‌ای نداشته باشند و به احتمال زیاد مانع حرکت دندان حین درمان ارتودنسی نشوند، می‌توان آن‌ها را به صورت سالیانه فالوآپ کرد. مناسب‌ترین درمان در جابه‌جایی با توجه به اکلوژن، سطح شلوغی دندان، زیبایی و نیازهای خاص بیمار تعیین می‌شود.
نتیجه‌گیری
جابه‌جایی در ناحیه قدام فک بالا همراه با کانین اضافه یک وضعیت نادر است که می‌تواند با عوارض زیادی از جمله کراودینگ دندان، مسائل زیبایی، مال اکلوژن و اختلالات مفصل تمپورومندیبولار همراه باشد که نیاز به مدیریت دارند. پس از توضیح دقیق مشکل و ارائه راه‌حل برای والدین و بعد از گرفتن رضایت، کشیدن دندان کانین شیری و کانین دائمی در موقعیت باکال گزینه‌های درمانی در مورد نظر بود.
ملاحظات اخلاقی
نویسندگان گواهی می‌دهند که تمام فرم‌های رضایت بیمار مناسب را دریافت کرده‌اند. در فرمی که بیمار(ها) رضایت خود را برای گزارش تصاویر و سایر اطلاعات بالینی خود در مجله داده‌اند. بیماران می دانند که نام و حروف اول آن‌ها منتشر نخواهد شد و تلاش‌های لازم برای پنهان کردن هویت آن‌ها انجام خواهد شد. این مقاله با شماره IR.SSU.DENTISTRY.REC.1400.022 به تایید کمیته اخلاق پژوهشی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد رسیده است.
حامی مالی: ندارد.
تعارض در منافع: وجود ندارد.
 

References:
 
1-     Saberi EA, Ebrahimipour S. Evaluation of Developmental Dental Anomalies in Digital Panoramic Radiographs in Southeast Iranian Population. J Int Soc Prev Community Dent 2016; 6(4): 291-5.
2-    Sarr M, Toure B, Kane AW, Fall F, Wone MM. Taurodontism and the Pyramidal Tooth at the Level of the Molar. Prevalence in the Senegalese Population 15 to 19 Years of Age. Odonto-Stomatologie Tropicale= Tropical Dental Journal 2000; 23(89): 31-4.
3-    Peck L, Peck S, Attia Y. Maxillary Canine-First Premolar Transposition, Associated Dental Anomalies and Genetic Basis. The Angle Orthodontist 1993; 63(2): 99-109.
4-    Yılmaz HH, Turkkahraman H, Sayın MO. Prevalence of Tooth Transpositions and Associated Dental Anomalies in a Turkish Population. Dentomaxillofacial Radiology 2005; 34(1): 32-5.
5-    Mallya S, Lam E. White and Pharoah's Oral Radiology. 8th Edition. principles and interpretation: Second South Asia: Elsevier India; 2018: 672.
6-    Türkkahraman H, Sayın MO, Yılmaz HH. Maxillary Canine Transposition to Incisor Site: a Rare Condition. The Angle Orthodontist 2005; 75(2): 284-7.
7-    Shapira Y, Kuftinec MM. Maxillary Tooth Transpositions: Characteristic Features And Accompanying Dental Anomalies. American Journal of Orthodontics and Dentofacial Orthopedics 2001; 119(2): 127-34.
8-    Sathyapriya B, Lakshmanan P, Tamilselvi R, Tamilselvi D. Supernumerary Teeth - A Clinical Case Report. International Journal of Dental Sciences and Research  2017: 5(4); 83-87.
9-    Küchler EC, Costa AG, Costa MC, Vieira AR, Granjeiro JM. Supernumerary Teeth Vary Depending on Gender. Braz Oral Res 2011; 25(1): 76-9.
10-    Garvey MT, Barry HJ, Blake M. Supernumerary Teeth-an Overview if Classification, Diagnosis and Management. Journal-Canadian Dental Association 1999; 65(11): 612-6.
11-    Shokri A, Poorolajal J, Khajeh S, Faramarzi F, Kahnamoui HM. Prevalence of Dental Anomalies among 7-to 35-Year-Old People in Hamadan, Iran in 2012-2013 as Observed using Panoramic Radiographs. Imaging Science In Dentistry 2014; 44(1): 7-13.
12-    Albu SD, Pavlovici RC, Imre M, Lon G, Tancu AMC, Albu CC. Phenotypic Heterogeneity of non-Syndromic Supernumerary Maxillary Canine: Genetic Study. Rom J Morphol Embryol 2020; 61(3): 853-61.
13-    Cortés-Bretón-Brinkmann J, Martínez-Rodríguez N, Barona-Dorado C, Martín-Ares M, Sanz-Alonso J, Suárez-García M-J, et al. Clinical Repercussions and Epidemiological Considerations of Supernumerary Canines: A 26 Case Series. Medicina Oral, Patologia Oral Y Cirugia Bucal 2019; 24(5): e615-e620.
14-    Solares R, Romero MI. Supernumerary Premolars: A Literature Review. Pediatric Dentistry 2004; 26(5): 450-8.
15-    Rajab L, Hamdan M. Supernumerary Teeth: Review of the Literature and a Survey of 152 Cases. International Journal of Paediatric Dentistry 2002; 12(4): 244-54.
16-    Fernández Montenegro P, Valmaseda Castellón E, Berini Aytés L, Gay Escoda C. Retrospective Study of 145 Supernumerary Teeth. Med Oral Patol Oral Cir Bucal 2006; 11: 339-44.
17-    Leco Berrocal M, Martín Morales JF, Martínez González JM. An Observational Study of the Frequency of Supernumerary Teeth in a Population of 2000 Patients. Med Oral, Patol Oral Cir Bucal 2007; 12(2): 134-8.
18-    Thongudomporn U, Freer TJ. Prevalence of Dental Anomalies in Orthodontic Patients. Australian Dental Journal 1998; 43(6): 395-8.
19-    Hatzoudi M, Papadopoulos MA. Prevalence of Tooth Transposition in Greek Population. Hellenic Orthodontic Review  2006; 9(1): 11-22.
20-    Papadopoulos MA, Chatzoudi M, Kaklamanos EG. Prevalence of Tooth Transposition: A Meta-Analysis. Angle Orthod 2010; 80(2): 275-85.
21-    Ciarlantini R, Melsen B. Maxillary Tooth Transposition: Correct or Accept? Am J Orthod Dentofacial Orthop 2007; 132(3): 385-94.
22-    Hekmatfar S, Jafari K, Zadfatah F, Mousavi S. Maxillary Canine‒Second Molar Transposition: A Rare Case Report. J Dent Research, Dent Clin, Dent Prospects 2017; 11(2): 131-4.
23-    Peck S, Peck L. Classification of Maxillary Tooth Transpositions. Am J Orthod Dentofacial Orthop 1995; 107(5): 505-17.
24-    Celikoglu M, Miloglu O, Oztek O. Investigation of Tooth Transposition in a Non-Syndromic Turkish Anatolian Population: Characteristic Features and Associated Dental Anomalies.  Med oral Pathol Oral Cir Bucal 2010; 15(5): e716-20.
25-    Kavitha L, Narayan GS, Rajavalli SK, Ahmed VKS, Lun S, Baskara VA. A Rare Case of Bilaterally Transposed Maxillary Supernumerary Premolars and its Management. Journal of Operative Dentistry & Endodontics 2018; 3(2): 92-6.
26-    Seth P, Halasagundhi VS, Tegginamani AS, Singh AK. Dental Transposition of Mx. C. I2 and Associated with Supernumerary Teeth. Indian Journal of Oral Health and Research 2019; 5(2): 54-5.