ماهنامه علمی پ‍ژوهشی

مقدمه
در دنیای امروز سرطان از مهم‌ترین عوامل مرگ و میر در میان زنان و مردان است. سرطان درکشورهای توسعه یافته جهان، بعد از بیماری‌های قلبی- عروقی دومین و در کشورهای در حال توسعه، چهارمین عامل مرگ و میر به حساب می‌آید. در حالت عادی، سلول‌های طبیعی بدن، طی یک روند کنترل شده بازسازی و تکثیر می‌شوند که این امر موجب رشد طبیعی بدن و ترمیم بافت‌های آسیب دیده و زخم‌ها می‌گردد. اما در مبتلایان به بیماری سرطان همین سلول‌های عادی در بعضی از بافت‌ها یا اعضای بدن، خارج از کنترل طبیعی شروع به رشد و افزایش تعداد می‌کنند که در نتیجه آن سلامت و بقای فرد به خطر می‌افتد (1،2). سرطان پروستات بیماریی است که طی آن سلول‌های بافت‌‌های مختلف غده پروستات سرطانی می‌شوند و به‌طور عمده، در مردان مسن مشاهده می‌گردد (3). انواع بدخیمی‌های پروستات را می‌‌توان در سه گروه عمده از جمله: اپی‌تلیال، استرومال و ثانویه تقسیم‌بندی نمود. از این بین، نوع اپی‌تلیالی شایع‌‌ترین کارسینوم بوده و عمدتاً پس از 50 سالگی بروز می‌نماید (4). آندروژن‌‌درمانی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و جراحی (پروستاتکتومی) رایج‌ترین راه‌‌کارهای درمانی مورد استفاده برای درمان سرطان پروستات به شمار می‌‌روند، اما این در حالی است که معمولاً راهکارهای مورد استفاده، دسته‌ای از اثرات نامطلوب نظیر التهاب، تهوع، بی‌اشتهایی و آسیب‌های عروقی و تنفسی را در بیماران تحت درمان به همراه دارند (5). از این‌رو همواره تحقیق در راستای یافتن ترکیباتی با خواص ضد توموری که توانایی جلوگیری از گسترش و رشد سلول‌های سرطانی را داشته باشد پیشرفت‌های قابل‌توجهی داشته است و با توجه به عوارض جانبی ترکیبات صناعی و داروهای فارماکولوژیک ضد سرطان، محققان همیشه در راستای یافتن ترکیبات طبیعی با خواص ضد سرطانی بوده‌‌اند، که در این میان آبزیان دریائی به‌واسطه خواص تغذیه‌ای و دارویی آن‌ها همواره قابل‌توجه قرار گرفته‌اند. یکی از مهم‌ترین این آبزیان که از سوی محققان علوم تغذیه به آن اشاره شده است و کشفیات زیادی در خصوص خواص تغذیه‌ای و دارویی آن موجود می‌باشد، جلبک سبز- آبی اسپیرولینا‌ پلاتنسیس است. اسپیرولینا یکی از نوید بخش‌ترین ریزجلبک‌ها می‌باشد که از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان بهترین راه حل درمانی برای فردا و هم‌چنین به عنوان غذای برتر اعلام گردیده است. فواید و برتری این ریزجلبک نسبت به سایر منابع غذایی گیاهی و دیگر جلبک‌‌ها بسیار زیاد و قابل‌توجه می‌باشد. اسپیرولینا غنی‌‌ترین افزودنی به لحاظ پروتئینی، اسیدهای چرب ضروری نظیر گامالینولنیک، ویتامین‌ها خصوصاً ویتامین B12 و پیش‌‌ساز ویتامین A، مواد معدنی به‌خصوص آهن و کلسیم و رنگدانه‌هایی از جمله فایکوسیانین و سولفولیپیدها می‌باشد. نداشتن دیواره سلولی سلولزی باعث جذب راحت‌تر مواد مغذی آن شده است. کم بودن میزان اسید نوکلئیک (کمتر از 4%) اسپیرولینا، یکی دیگر از برتری‌های این ریزجلبک نسبت به سایر منابع پروتئینی مشابه می‌‌باشد. اسپیرولینا به دلیل داشتن اجزا و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی مانند فایکوسیانین، سلنیوم، کارتنوئیدها، اسید چرب گامالینولنیک عامل دارویی بالقوه¬ای برای بیماری‌های القاء شده به وسیله تنش اکسیداسیونی نظیر سرطان می¬باشد. در نتیجه فراوانی ترکیبات زیستی مهم در اسپیرولینا، فرصت‌های جدیدی برای تولید محصولات دارویی فراسودمند فراهم آورده است (6). به عنوان مثال؛ در سال 2009 بررسی اثر اسپیرولینا پلاتنسیس به عنوان مکمل غذایی در مبتلایان به سرطان کبد، نشان داد که استفاده از این مکمل شکل‌گیری تومور را به‌طور قابل‌توجهی از 80 به 20 درصد کاهش می‌دهد (7). در سال 2014 نیز بررسی اثر ضد سرطانی اسپیرولینا بر سلول¬های سرطانی پانکراس، اثرات ضد تکثیری و مهاری رشد Invitro و Invivo اسپیرولینا بر سلول‌های سرطانی پانکراس را در دوزهای تجویزی متفاوت نشان داد (8). هم‌چنین در سال 2017 بررسی اثر عصاره جلبک سبز آبی اسپیرولینا ‌پلاتنسیس بر سلول‌های سرطانی روده بزرگ (رده Caco-2)، نشان داد که عصاره فیلتر شده اسپیرولینا‌ پلاتنسیس باعث اعمال قوی‌ترین اثرات ضد تکثیری و بیشترین وقوع آپوپتوز در سلول‌های رده Caco-2 می‌شود، لذا می‌تواند به عنوان یک عامل با خواص ضد سرطانی برای پیشگیری و درمان سرطان روده بزرگ استفاده شود (9). از اینرو در نتیجه نیاز به تحقیقات هر چه بیشتر جهت تایید اثرات ضد سرطانی عصاره اسپیرولینا‌پلاتنسیس، در مطالعه حاضر نیز اثرات سایتوتوکسیسیتی و پروآپوپتوزی عصاره اسپیرولینا پلاتنسیس بر رده سلولی PC-3 آدنوکارسینومای پروستات مورد بررسی قرار گرفت.
روش‌بررسی
این مطالعه به صورت تجربی در سال ۱۳۹6 در مرکز تحقیقات سلولی-تکوینی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد و آزمایشگاه مرکزی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان انجام شد. رده سلولی PC-3 از مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران خریداری شد. در محیط کشت DMEM (Dulbecco's Modified Eagle's medium) (Gibco, USA) حاوی 10 درصد FBS (Foetal Bovine Serum) (Gibco, USA) و یک درصد Penstrep (Penicillin-Streptomycin) (Gibco, USA) در انکوباتور (Memmert, Germany) با فشار 5 درصد گاز CO2، رطوبت 90 درصد و دمای 37 درجه سانتی‌گراد، در فلاسک 75 کشت داده شد. محیط کشت هفته‌ای سه بار تعویض و برای برداشت کردن سلول‌ها از محلول تریپسین/EDTA استفاده شد. اسپیرولینا پلاتنسیس به‌صورت آماده و به حالت جامد از شرکت دانش‌پژوهان قشم با نام تجاری اسپیرولینا (سوپر فود) تهیه گردید. برای تهیه عصاره از این ماده در مرکز تحقیقات گیاهان دارویی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، پودر اسـپیرولینا درون فـالکون ریختــه شـد و حلال اتانولی به آن اضافه و اقدام به عصاره‌گیری شد. عمل عصاره گیری سه بار تکرار گردید و تا زمان استفاده در دمای 4 درجه سانتی‌گراد نگهداری شد. توان زیستی سلول‌های رده‌  PC-3 تیمار شده با غلظت‌های مختلف عصاره اسپیرولینا توسط تست MTS، با استفاده از کیت MTS (Promega,USA) با شماره محصول G5421 مورد ارزیابی قرار گرفت. به این ترتیب که، تعداد 103×5 سلول در هر چاهک پلیت 96 چاهکی کشت داه شد، و سپس در چهار گروه آزمایشی با غلظت‌های 400 (گروه I)، 200 (گروه II)، 100 (گروه III) و 50 (گروه IV) میکروگرم/ میلی‌‌لیتر عصاره اسپیرولینا و گروه¬ کنترل (در معرض محیط کشت) برای مدت زمان 24 و 48 ساعت تیمار و انکوبه گردید. پس از اتمام زمان انکوباسیون، محیط رویی تیمار جمع آوری شد و مقدار20 میکرولیتر محلول MTS به هر چاهک اضافه گردید و انکوباسیون 4 ساعته صورت گرفت. در نهایت جذب نمونه‌ها توسط دستگاه ELISA- reader (Biotek ,USA) با طول موج 492 نانومتر خوانش گردید. القاء آپوپتوز در رده سلولی PC-3، از طریق تست Annexin V-FITC/PI، با استفاده از کیت FITC Annexin V Apoptosis Detection kit (BD Pharmingen, USA)، با شماره محصول (556547)، مورد ارزیابی قرار گرفت. به این ترتیب که، تعداد 105×5 سلول در پلیت‌‌های کشت 6 خانه کشت داده شد، و سپس، با غلظت‌های 400، 200، 100 و 50 میکروگرم/ میلی‌لیتر عصاره اسپیرولینا در بازه‌‌های زمانی 24 و 48 ساعت تحت تیمار قرار گرفت. پس از اتمام زمان انکوباسیون، محیط رویی تیمار جمع‌آوری شد. پس از ترپسینه کردن، رسوب سلولی دو بار با محلول PBS (Phosphate-buffered saline)، (SIGMA-ALDRICH, USA)، سرد شستشو گردید. سپس مقدار 300 میکرولیتر بافر به سلول‌ها اضافه شد و سوسپانس سلول و بافر به لوله¬های مخصوص فلوسیتومتری انتقال یافت. با اضافه کردن 5 میکرولیتر Annexin  و  PIبه لوله¬ها و به حجم رساندن آن‌ها با بافر به میزان 200 میکرولیتر برای سایر لوله‌ها و 500 میکرولیتر برای لوله‌های کنترل، لوله‌ها به محیط تاریک و در دمای اتاق ظرف مدت زمان 20 دقیقه انتقال داده شدند. پس از گذشت مدت زمان معلوم از دستگاه فلوسیتومتری (BD Facscalibur, USA) جهت خوانش نتایج استفاده گردید.
تجزیه و تحلیل آماری
نهایتاً بررسی آماری با تایید نرمال بودن توزیع داده‌ها با استفاده از آزمون کولموگروف‌اسمیرنوف، از طریق نرم‌افزارversin 16  SPSS و با استفاده از آزمون ANOVA، آزمون تعقیبی دانکن انجام شد. حدود اطمینان برای همه آزمایشات 95% در نظر گرفته شد و P < 0/05معنی‌دار محسوب گردید.
ملاحظات اخلاقی
پروپوزال این تحقیق توسط دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد تصویب شده است (کد اخلاق IR.IAU.SHK.REC.1397.028).
نتایج
نتایج تست MTS حاکی از آن است که توان زیستی سلول‌های رده آدنوکارسینومای پروستات (PC-3)، تحت تیمار با غلظت‌های مختلف عصاره اسپیرولینا پلاتنسیس ظرف مدت زمان انکوباسیون 24 ساعته، در سایر گروه‌های آزمایشی (400 (گروه I)، 200 (گروه II)، 100 (گروه III) و 50 (گروه IV) میکروگرم/ میلی‌لیتر) نسبت به گروه کنترل کاهش یافته است، اگرچه این کاهش در سه گروه آزمایشی II، III و IVو خصوصاً گروه III که سلول‌ها در معرض غلظت 100 میکروگرم/ میلی‌لیتر از عصاره اسپیرولینا قرار داشته‌اند نسبت به گروه کنترل معنی‌دار می‌باشد (Ƥ < 0/0071). به‌طور مشابه نیز در زمان انکوباسیون 48 ساعته، توان زیستی سلول‌ها در همه گروه‌های تحت تیمار نسبت به گروه کنترل کاهش معنی‌دار (Ƥ < 0/0084) یافته است. حال آنکه این کاهش در گروه آزمایشی III که سلول‌ها تحت تیمار با غلظت 100 میکروگرم/ میلی لیتر از عصاره اسپیرولینا بوده‌اند معنی‌دارتر است (شکل 1). به علاوه تاثیر غلظت‌های مختلف عصاره اسپیرولینا پلاتنسیس بر وقوع آپوپتوز در رده سلولی PC-3، اندازه‌گیری شد و آنالیز آماری صورت گرفت. نتایج حاصل نشان داد که در تیمار 24 ساعته، درصد سلول¬هایی که در مراحل اولیه‌ آپوپتوز هستند از 0/09 درصد در گروه کنترل به بیشترین مقدار یعنی 12/74 درصد در غلظت 100 میکروگرم/ میلی‌لیتر رسیده‌اند که این افزایش درصد آپوپتوز در دیگر غلظت‌ها نیز نسبت به گروه کنترل اختلاف معنی‌داری دارد (P≤0/0254). درصد سلول‌‌هایی که در مراحل انتهایی آپوپتوز هستند نیز از 0/06 درصد در گروه کنترل به بیشترین مقدار یعنی 14/04درصد در غلظت 200 میکروگرم/ میلی‌لیتر رسیده است که این افزایش درصد آپوپتوز در سایر غلظت‌های دیگر نیز نسبت به گروه کنترل معنی‌دار می‌باشد (P≤0/0331) (شکل 2). در تیمار 48 ساعته نیز، درصد سلول‌هایی که در مراحل اولیه آپوپتوز هستند از 0/09 درصد در گروه کنترل به بیشترین مقدار یعنی 31/19 درصد در غلظت 100 میکروگرم/ میلی‌لیتر رسیده‌اند که این افزایش درصد آپوپتوز در دیگر غلظت‌ها نیز نسبت به گروه کنترل اختلاف معنی‌داری دارد(Ƥ < 0/0149) 9. به‌طور مشابه در غلظت 100 میکروگرم/ میلی‌لیتر نیز درصد سلول‌هایی که در مراحل انتهایی آپوپتوز هستند به بیشترین مقدار یعنی 51/19رسیده است که این افزایش درصد آپوپتوز در سایر غلظت‌های دیگر نیز نسبت به گروه کنترل معنی‌دار است(Ƥ < 0/0502) (شکل 3).
 

شکل1: اثر عصاره اسپیرولینا پلاتنسیس بر توان زیستی رده سلولی PC-3 در مدت زمان انکوباسیون 24 و 48 ساعت.
داده‌ها به‌صورتmean±sd  نمایش داده شده‌اند.
علامت (*) نشان¬دهنده معنی‌دار بودن در سطح P<0/05 در مقایسه با گروه کنترل است.


شکل 2: درصد سلول‌های زنده، آپوپتوز اولیه و آپوپتوز انتهایی در سلول‌های PC-3 تحت تیمار با غلظت‌های 400، 200، 100 و 50 میکروگرم/ میلی‌لیتر عصاره اسپیرولینا به مدت 24 ساعت. داده‌ها به‌صورتmean±sd  نمایش داده شده‌اند.
علامت (*) نشان‌‌‌دهنده معنی‌دار بودن در سطح P<0/05 در مقایسه با گروه کنترل است.


شکل 3: درصد سلول‌های زنده، آپوپتوز اولیه و آپوپتوز انتهایی در سلول‌های  PC-3تحت تیمار با غلظت‌های 400، 200، 100 و 50 میکروگرم/ میلی‌‌لیتر عصاره اسپیرولینا به مدت 48 ساعت. داده‌ها به‌صورتmean±sd  نمایش داده شده‌اند.
علامت (*) نشان‌دهنده معنی‌دار بودن در سطح P<0/05 در مقایسه با گروه کنترل است.
 
بحث
در تحقیق حاضر توانایی عصاره جلبک سبز- آبی اسپیرولینا پلاتنسیس در مهار رشد و خاصیت ضد تکثیری آن که از طریق القاء مرگ برنامه‌ریزی شده سلولی اعمال می‌گردد، در سلول‌های رده آدنوکارسینومای پروستات انسان (PC-3)، مورد بررسی قرار گرفت. به‌طور‌کلی می‌توان از داده حاصل شده از تست MTS نتیجه گرفت که عصاره جلبک سبز- آبی اسپیرولینا پلاتنسیس توان زیستی سلول‌های رده آدنوکارسینومای پروستات (PC-3) را در دو زمان انکوباسیون 24 و 48 ساعته، در سایر گروه‌های آزمایشی نسبت به گروه کنترل کاهش می‌دهد و این کاهش در برخی از گروه‌ها (غلظت‌های تیمار) نسبت به گروه کنترل معنی‌دار می‌باشد. پیشینه تحقیق نیز با نتایج حاصل شده از تحقیق حاضر مطابقت دارند. به‌عنوان مثال؛ رناتا و همکارانش در سال 2014، خواص ضد سرطانی ترکیب شمیایی تترا پیرول موجود در جلبک سبز- آبی اسپیرولینا پلاتنسیس را بر روی سلول‌های سرطانی پانکراس مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاصل از بررسی نشان داد که این ترکیب باعث کاهش رشد سلول‌های سرطانی پانکراس تحت تیمار با اسپیرولینا می‌شود (10). چینگ هایا و همکارانش در سال 2016، اثر آنتی‌اکسیدانی، ایمن‌سازی و ضد التهابی جلبک اسپیرولینا پلاتنسیس را در موش و انسان مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که با مصرف جلبک اسپیرولینا پلاتنسیس به‌عنوان مکمل غذایی فعالیت آنزیم‌های آنتی‌‌اکسیدانی سلولی، مهار پراکسیداسیون چربی، فعالیت آنزیم سوپراکسیداز دیسموتاز و آنزیم کاتالاز افزایش می‌یابد (11). لیو و همکارانش در سال 2016، به بررسی خواص ضد سرطانی ترکیب c-cp مشتق شده از جلبک اسپیرولینا پلاتنسیس پرداختند. نتایج نشان داد که این ترکیب دارای خواص آنتی‌اکسیدانی، ضد توموری و افزایش ایمنولوژیک است (12). در سال 2017، اثر سایتوتوکسیک عصاره اسپیرولینا پلاتنسیس بر سلول‌های لوکمی رده K-562 توسط هرناندز و همکارانش مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه خاصیت سایتوتوکیستی عصاره اسپیرولینا پلاتنسیس بر رده K-562 را تایید نمود (13). سزارونکا و همکارانش در سال 2018، اثر ضد سرطانی عصاره اسپیرولینا پلاتنسیس را بر سلول‌های سرطانی ریه، رده  A549 مورد بررسی قرار دادند. نتایج عملکرد ضد سرطانی عصاره اسپیرولینا پلاتنسیس را علیه این سلول‌ها نشان داد (14). فیاض و همکارانش در سال 2019 نیز اثر سایتوتوکسیک عصاره متانولی اسپیرولینا پلاتنسیس را بر رده‌های L20B وMCF7  مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاکی از حضور یازده جز سایتوتوکسیک در عصاره علیه رده‌های L20B و MCF7  بود (15). ارزیابی In vitro اثر ضد سرطانی متابولیت‌های اسپیرولینا پلاتنسیس علیه کارسینومای هپاتوسلولار در سال 2020 نشان داد که اجزاء آلکالوئیدی و فنولی اسپیرولینا پلاتنسیس  بر کارسینومای هپاتوسلولار موثر واقع می‌گردند (16). نتایج مطالعه دیگری در سال 2020 نیز اثر ضد تکثیری عصاره اسپیرولینا پلاتنسیس را علیه رده سلولی سرطان کلون تایید نمود (17). هم‌چنین تیمار رده سلولی PC-3 با غلظت‌های مختلف عصاره‌ جلبک اسپیرولینا‌ پلاتنسیس و انکوباسیون آن‌ها برای مدت زمان‌‌های 24 و 48 ساعت افزایش قابل‌توجهی را در میزان وقوع آپوپتوز در رده سلولی PC-3، نشان داد. به‌طور مشابه افزایش وقوع آپوپتوز در سلول‌های سرطانی پانکراس به‌واسطه جزء فیکوسیانین اسپیرولینا‌ در مطالعه‌‌ای در سال 2016 دیده شد (18). در مطالعه دیگری نیز در سال 2019 نیز افزایش وقوع آپوپتوز در سلول‌های سرطانی پستان تحت‌تاثیر عصاره اسپیرولینا‌ پلاتنسیس گزارش شده است (19). هم‌چنین طی پژوهش دیگری در سال 2019 افزایش وقوع آپوپتوز در سلول-های سرطانی مغز تحت‌تاثیر عصاره جلبک اسپیرولینا به‌ دنبال کاهش بیان ژن‌های آنتی‌آپوپتوزی گزارش گردیده است (20).
نتیجه‌گیری
عصاره اسپیرولینا پلاتنسیس در غلظت‌های مشخص باعث کاهش رشد سلولی و افزایش القاء آپوپتوز در سلول‌های سرطانی پروستات رده PC-3 می‌شود. شواهد نشان می‌دهد که جلبک سبز اسپیرولینا می‌تواند به عنوان منبعی برای تولید داروهای ضد سرطان علیه بدخیمی پروستات به‌کار رود. در این مطالعه به دلیل محدودیت در جمع‌آوری نمونه‌های بیوپسی بافتی بررسی تنها در سطح سلول صورت گرفته است، سایر محققان می‌توانند اثر عصاره اسپیرولینا پلاتنسیس را در سطح بافت روی نمونه‌های بیوپسی پروستات نیز سنجش نمایند.  
سپاس‌گزاری
این مقاله حاصل پایان‌نامه کارشناسی ارشد مصوب دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد می باشد.
حامی مالی: ندارد.
تعارض در منافع: وجود ندارد.
 

References:
 
1-    Fazel R, Krumholz HM. Exposure to Low-Dose Ionizing Radiation from Medical Imaging Procedures. N England J Med 2009; 361(9): 849-57.
2-    Heinrich MC, Blankecd. Inhibition of KIT Tyrosine Kinase Activity: A Novel Molecular Approach to the Treatment of KIT-Positive Malignancies. J Clinical Oncology 2002; 20(6): 61692-703.
3-    Heinrich MC, Blanke CD, Druker BJ, Corless CL. P53 Mutations in Human Cancers. Science 1991; 253 (5015): 49-53.
4-    Ghasemian A, Mehrabian S. Peel Extracts of Two Iranian Cultivars of Pomegranate (Punica Granatum) Have Antioxidant and Antimutagenic Activities. Pakistan J Biology Science 2006; 7: 1402-405.
5-    Fleshner N, Al Azab R. Prostate Cancer: Chemoprevention Update 2005. Cancer Journal Urology 2005; 12(2): 2-4.
6-    Romanos M, Andrada-Serpa MJ, dos S, Ribeiro A, Yoneshigue-Valentin Y, Costa SS, et al. Inhibitory Effect of Extracts of Brazilian Marine Algae on Human T-Cell Lymphotropic Virus Type 1 (HTLV-1)-Induced Syncytium Formation in Vitro. Cancer Investigation 2002; 20(1): 46-54.
7-    Ismail MF, Ali DA. Chemoprevention of Rat Liver Toxicity and Carcinogenesis by Spirulina. Int J Biol Sci 2009; 5(4): 377-87.
8-    Koníčková R, Vaňková K, Vaníková J, Váňová K, Muchová L, Subhanová I, et al. Anti-Cancer Effects of Blue-Green Alga Spirulina Platensis, A Natural Source of Bilirubin-Like Tetrapyrrolic Compounds. Ann Hepatol 2014; 13(2): 273-83.
9-    Śmieszek A, Giezek E, Chrapiec M, Murat M, Mucha A, Michalak I, et al. The Influence of Spirulina Platensis Filtrates on Caco-2 Proliferative Activity and Expression of Apoptosis-Related Micrornas and Mrna. Mar Drugs 2017; 15(3): 65.
10-    Konícčková R, Vanňková K. Anti-Cancer Effects of Blue-Green Alga Spirulina Platensis, A Natural Source of Bilirubin-Like Tetrapyrrolic Compounds. Ann Hepatol 2014; 13(2): 273-83.
11-    Wu Q, Liu L, Miron A, Klímová B, Wan D, Kuča K. The Antioxidant, Immunomodulatory, and Anti-Inflammatory Activities of Spirulina: an Overview. Archives of Toxicology 2016; 90(8): 1817-40.
12-    Liu Q, Huang Y, Zhang R, Cai T, Cai Y. Medical Application of Spirulina Platensis Derived C-Phycocyanin. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine 2016; 2016: 7803846.
13-    Hernandez FYF, Khandual S, López IGR. Cytotoxic Effect of Spirulina Platensis Extracts on Human Acute Leukemia Kasumi-1 and Chronic Myelogenous Leukemia K-562 Cell Lines. Asian Pacific J Tropical Biomedicine 2017; 7(1): 14-19.‏
14-    Czerwonka A, Kaławaj K, Sławińska-Brych A, Lemieszek MK, Bartnik M, Wojtanowski KK. Anticancer Effect of the Water Extract of a Commercial Spirulina (Arthrospira Platensis) Product on the Human Lung Cancer A549 Cell Line. Biomedicine & Pharmacotherapy 2018; 106: 292-302.
15-    Fayyad RJ, Ali AN, Dwaish AS, Abboodi AK. Anti-Cancer Activity of Spirulina Platensis Methanolic Extracts Against L20B and MCF7 Human Cancer Cell Lines. Plant Arch 2019; 19(1): 1419-26.
16-    Akbarizare M, Ofoghi H, Hadizadeh M, Moazami N. In VitrRo Assessment of the Cytotoxic Effects of Secondary Metabolites from Spirulina Platensis on Hepatocellular Carcinoma. Egyptian Liver J 2020; 10(11): 1-8.
17-    Putri AK, Dimarti SC, Yuniati R, Susilaningsih N.  Cytotoxicity and Antiproliferation of Phycocyanin from Spirulina Platensis Extract on Widr Colon Cancer Cell Line. Biosaintifika: J Biology & Biology Education 2020; 12(1): 42-49.
18-    Liao G, Gao B, Gao Y, Yang X, Cheng X, Ou Y. Phycocyanin Inhibits Tumorigenic Potential of Pancreatic Cancer Cells: Role of Apoptosis and Autophagy. Sci Rep 2016; 6: 34564.‏
19-    Salehzadeh A, Naeemi A. S, Khaknezhad L, Moradi-Shoeili Z. Fe3O4/Ag Nanocomposite Biosynthesised Using Spirulina Platensis Extract and its Enhanced Anticancer Efficiency. IET Nanobiotechnology 2019; 13(7): 766-70.‏
20-    Kavousi M, Fatemi D. The Effect of Spirulina Microalgae Extract on Bcl-2 Anti-Apoptotic Gene Expression in Brain Cancer Cell Line. JMJ 2019; 17(3):17-23.