ماهنامه علمی پ‍ژوهشی

مقدمه
دیابت شیرین یک بیماری متابولیک مزمن بوده که با سطح بالای گلوکز در خون شناخته می شود و به علت ترشح ناکافی انسولین یا عدم حساسیت به آن ایجاد می‌‌شود. تقریباً 4% جمعیت جهان به این بیماری مبتلا بوده و پیش بینی می شود این میزان در سال 2025 به 4/5% برسد. بیماران دیابتی مشکلات عروقی متنوعی نظیر آترو اسکلروزیس، نفروپاتی، نوروپاتی و رتینوپاتی را تجربه کرده و به خاطر فراوانی بالای دیابت این اختلالات جزو مشکلات مهم سلامت عموم در نظر گرفته می‌شوند (1,2). بیشتر بیماران دیابتی به ویژه افرادی که کنترل ضعیف قند خون دارند دچار رتینوپاتی دیابتی شده و مهم‌ترین عامل کوری بین افراد 20 تا 74 سال می¬باشد. این عارضه که با افزایش نفوذپذیری رگ، افزایش ایسکمی، رگ‌زایی و التهاب نسبی همراه است و تقریبا تمام افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و بیش از 60% افراد مبتلا به دیابت نوع 2 را در دو دهه ابتدای ابتلا به بیماری درگیر می‌کند(6-3). نقش فاکتورهای ژنتیکی در پیامدهای ثانویه دیابت شناخته شده و وراثت‌پذیری رتینوپاتی دیابتی بین 25 تا 50 درصد تخمین زده شده است. رتینوپاتی دیابتی می‌تواند به دو گروه تکثیری و غیرتکثیری تقسیم شود (6). ابتدایی‌ترین علائم رتینوپاتی غیر تکثیری میکروآنوریسم (اتساع عروق) و خونریزی شبکیه است. پس از آن عدم خونرسانی پیشرونده مویرگ‌ها با ایجاد لکه‌های سفید داخل شبکیه و ناهنجاری‌های ریز عروقی داخل شبکیه همراه شده و بدین ترتیب رتینوپاتی دیابتی تکثیری با وقوع ایسکمی بیشتر در شبکیه رخ می¬دهد. این عارضه با رشد رگ‌های جدید بر روی سطح شبکیه یا صفحه بینایی شناسایی می‌‌شود. این رگ‌های غیر طبیعی ممکن است خونریزی کرده و باعث هموراژ زجاجیه، در پی آن فیبروز و در نهایت جداسازی انقباضی شبکیه شوند (7). رشد پاتولوژیک رگ‌های خونی جدید در بیماری‌های نئووسکولار چشمی مانند رتینوپاتی تکثیری یک عارضه مشترک است که در نهایت باعث از بین رفتن دید می‌شود (8). اساس بیماری رتینوپاتی دیابتی تکثیری بر پایه آسیب به رگ و رگزایی جدید می‌باشد و هایپوکسی کاذب و آسیب رگی باعث تولید HIF-1)) hypoxia Induced Factor 1 شده که آن نیز به نوبه خود باعث تولید (vascular endothelial growth factor (VEGF،  SDF-1 (Stromal Derived Factor 1) و (CXCR4) CXC motif chemokine receptor 4 می‌شود (12-9).  VEGFاز مولکول‌های اصلی رگزایی بوده و باعث افزایش تولید CXCR4 شده و پس از اتصال آن با لیگاند خود یعنی SDF-1 باعث افزایش تولید VEGF می‌‌شوند (13،14).VEGF  با همکاری اندواستاتین و PF4 عمل کرده و باعث رگزایی و نشت دیواره رگ‌ها می‌شود. دو فاکتور اصلی رگ‌زایی VEGF وSDF1  (CXCL12) در فرایند رگزایی رتینوپاتی نقش به‌سزایی ایفا می‌کنند. ژن CXCL12 بر روی کروموزوم 10 قرار داشته و دارای 4 ایزوفرم با نام‌های SDF1α ، SDF1β‌، SDF1γ و SDF1-δ است. گیرنده CXCL12، CXCR4 می‌باشد که ژن آن بر روی کروموزوم 2 قرار دارد و پروتئین عرض غشایی است و در سطح سلول قرار می‌گیرد (17-15). در این مطالعه با توجه به نقش کلیدی ژن‌های CXCL12 و  CXCR4در پاتوژنز بیماری رتینوپاتی دیابتی، ارتباط پلی‌مورفیسم‌های موجود در ژن‌های C‏XCL12 G801A (rs1801157)  و CXCR4 C138T (rs2228014) با بیماری رتینوپاتی دیابتی در جمعیت ایرانی ارزیابی می‌شود.
روش بررسی
جمع‌‌آوری نمونه و استخراج DNA
در مطالعه مورد-شاهدی حاضر پلی‌مورفیسم‌‌های rs2228014 و rs1801157 در میان 103 بیمار مبتلا به دیابت مراجعه کننده به مرکز تحقیقات دیابت یزد مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه، گروه شاهد شامل 49 بیمار مبتلا به دیابت که با گذشت بیش از 20 سال از ابتلا به این بیماری هنوز عارضه رتینوپاتی را نشان نداده¬اند و گروه مورد 54 بیمار دیابتی هستند که با توجه به مدت کمتر از 15 سال ابتلا به این بیماری عارضه رتینوپاتی تکثیر شونده را نشان داده‌اند. تشخیص عارضه رتینوپاتی و دسترسی به سوابق بیماران با توجه به نظر متخصص چشم پزشک و آنژیوگرافی فلوئورسئین از شبکیه چشم صورت گرفته است. پس از اعلام توضیحات لازم به بیماران، آگاهی دادن در رابطه با هدف مطالعه و کسب رضایتنامه، میزان 5 سی‌‌سی خون وریدی طبق دستورالعمل کمیته اخلاق پزشکی از آن‌ها دریافت گردید. مراحل بعدی مطالعه پس از همسان‌سازی هر دو گروه بر اساس سن، جنسیت و مدت ابتلا به دیابت انجام گرفت. افراد دیابتی فاقد PDR به مدت بیش از 20 سال به دیابت مبتلا بوده و افراد دیابتی مبتلا به رتینوپاتی کمتر از 15 سال از ابتلا به دیابت آنها سپری شده بود. DNA ژنومی با استفاده از کیت استخراج DNA ژنومی و بر اساس دستورالعمل تولیدکننده استخراج شد (bioneer, Daejeon, Korea). خلوص و کیفیت نمونه‌های DNA نیز با استفاده از نانودراپ اسپکتروفوتومتر 2000 و ژل الکتروفورز بررسی گردید (Thermo Scientific MA USA).
تعیین ژنوتایپ به روش ARMS-PCR
در این مطالعه برای بررسی پلی‌مورفیسم  rs2228014از تکنیک ARMS-PCR استفاده و پرایمرهای مورد نیاز با استفاده از نرم¬افزار پرایمر 3 طراحی گردید (18). برای انجام این تکنیک دو آنالیز PCR با استفاده از یک DNA الگو در دو ویال جداگانه که یکی از آن‌ها حاوی پرایمر طبیعی و دیگری حاوی پرایمر جهش یافته بود، انجام گرفت (جدول 1). در هر واکنش پرایمرهای مشترک به همراه یکی از دو پرایمر اختصاصی آلل مورد استفاده قرار گرفت و محصول حاصل از تکنیک PCR-ARMS  بر روی ژل آگارز مشاهده شد. تکثیر تحت شرایط دناتوراسیون ابتدایی به مدت پنج دقیقه و سیکل سه مرحله¬ای شامل دناتوراسیون به مدت 15 ثانیه، آنیلینگ 20 ثانیه و طویل سازی به مدت 30 ثانیه در 35 تکرار انجام شد و در پایان طویل‌سازی نهایی به مدت پنج دقیقه صورت گرفت.
تعیین ژنوتایپ به روش RFLP-PCR
در این مطالعه جهت بررسی پلی‌مورفیسم rs1801157 از یک جفت پرایمر رفت و پرایمر برگشت استفاده گردید (جدول‌1). واکنش PCR در حجم 20 میکرولیتر شامل DNA با غلظت 100 ng نانوگرم بر میکرولیتر، پرایمرها با غلظت یک پیکومول بر میکرو لیتر و مسترمیکس حاوی Taq polymerase  صورت گرفت (Cinnagen, Tehran, Iran). تکثیر در 32 سیکل و سیکل سه مرحله‌ای شامل دمای 94 سانتی‌گراد به مدت 30 ثانیه، 63 درجه سانتی‌گراد به مدت یک دقیقه و 72 درجه سانتی‌‌‌‌گراد به مدت 30 ثانیه انجام شد. دناتوراسیون اولیه به مدت پنج دقیقه در 94 درجه سانتی‌‌گراد و طویل‌سازی نهایی به مدت پنج دقیقه در 72 درجه سانتی‌گراد صورت گرفت. سپس محصول‌‌های PCR توسط آنزیم HpaII تحت هضم آنزیمی قرار گرفتند. واکنش هضم آنزیمی شامل محصول PCR، یک واحد آنزیم، بافر 10xB و آب مقطر استریل در دمای 37 درجه سانتی¬‌‌گراد به مدت حدود سه ساعت انجام گرفت.  قطعات حاصل از هضم آنزیمی بر روی ژل آگاروز یک درصد، تفکیک و مورد بررسی قرار گرفت. برای افراد دارای ژنوتیپ TT یک قطعه 594 جفت¬بازی و افراد دارای ژنوتیپ CC دو قطعه 333 و 261 جفت‌بازی و افراد با ژنوتیپ TC سه قطعه به طول 594، 333 و 261 جفت‌باز بر روی ژل مشاهده شد. برای تایید یافته¬های تعیین ژنوتیپ، 10 درصد از نمونه‌‌ها تعیین توالی‌یابی گردید.
تجزیه و تحلیل آماری
به منظور تحلیل آماری داده‌‌ها از نرم‌‌افزاز SPSS version 16  استفاده گردید. برای بررسی تعادل هاردی-واینبرگ و مدل‌‌‌های ژنتیکی  (آللی، هوموزیگوت، هتروزیگوت، غالب و مغلوب) این دو پلی‌مورفیسم از آزمون خی دو و فیشر استفاده و شانس ابتلا و فاصله اطمینان محاسبه گردید و هم‌چنین P<0/05 به عنوان سطح معناداری دادهها در نظر گرفته شد.
ملاحظات اخلاقی
پروپوزال این تحقیق توسط دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد تکمیل شده است (کد اخلاق IR.SSU.MEDICINE.REC1393.111566).
نتایج
پلی‌مورفیسم rs2228014 از ژن CXCR4
از میان 103 بیمار وارد شده به مطالعه، 55 بیمار مرد و 48 بیمار زن بوده که میانگین سنی آنها به ترتیب 1/1±61 و 14/4±58/8 می باشد.    
پلی‌مورفیسم rs2228014 واقع در ژن CXCR4 دارای دو واریانت A و G بوده که آلل حاوی واریانت A به میزان کمتری در جمعیتهای بررسی شده مشاهده شده است. محصولات PCR با روش ژنوتایپینگ Tetra-primer ARMS شامل قطعه 414 نوکلئوتیدی در صورت حضور آلل G و قطعه 326 نوکلئوتیدی در صورت حضور آلل A و محصول 689 نوکلئوتیدی کنترل داخلی بود (شکل ‏1). فراوانی ژنوتیپی این پلی‌مورفیسم در دو جمعیت مورد و شاهد تفاوت‌هایی را نشان داد که این تفاوت‌ها از لحاظ آماری معنادار نبود (P=0/47) (جدول 2). از سوی دیگر ارتباط پلی‌مورفیسم rs2228014 و بیماری PDR در مدل‌‌‌های ژنتیکی مختلف نظیر آللی P=0/06، هوموزیگوتP=0/69 ، هتروزیگوتP=0/99 ، غالبP=0/82  و مغلوب   P=0/63مورد ارزیابی قرار گرفت که مقادیر یافت شده از نظر آماری معنادار نبود (جدول ‏3). هم‌چنین ارزیابی صورت گرفته در گروه کنترل عدم تعادل هاردی-واینبرگ را در این گروه نشان داد.
پلی‌مورفیسم rs1801157 از ژن CXCL12
پلی‌مورفیسم rs1801157 واقع در ژن CXCL12 دارای دو واریانت C و T بوده که آلل حاوی واریانت T به میزان کمتری در جمعیت مشاهده شده است. محصولات هضم آنزیمی محصول PCR با طول 545 نوکلئوتیدی در صورت حضور آلل C در محل پلی‌مورفیسم ایجاد برش توسط آنزیم HpaII و به وجود آمدن دو قطعه 331 و 214 نوکلئوتیدی خواهد بود و در صورت حضور آلل T با توجه به عدم امکان هضم توسط آنزیم، محصول 545 نوکلئوتیدی دست‌نخورده باقی می‌‌ماند (شکل ‏2). تفاوت توزیع ژنوتیپی میان دو گروه مورد و شاهد بررسی شد (جدول ‏4) که این تفاوت‌ها از لحاظ آماری معنادار  نبود (0/‌14=p). هم‌چنین آنالیز مدل‌های ژنتیکی برای این پلی‌مورفیسم صورت گرفت که تنها مدل آللی میان پلی‌مورفیسم rs1801157 و بیماری PDR تفاوت معناداری نشان داد (P=0/04). (جدول 5). هم‌چنین در گروه کنترل تعادل هاردی-واینبرگ مورد بررسی گرفت که نتایج عدم تعادل را در این گروه نشان داد.
 

جدول ‏1: پرایمرهای طراحی شده به منظور بررسی پلی‌مورفیسم¬های rs2228014 و rs1801157




شکل 1: تصویر فوق تعیین توالی محصول PCR مرتبط با پلی‌مورفیسم rs2228014 وتوالی اطراف آن و نتایج تکثیر با پرایمرهای اختصاصی طراحی شده برای آللهای G و A پلی‌مورفیسم  rs2228014 ژن CXCR4 را نشان می‌دهد. قطعه حاصل از تکثیر با پرایمر اختصاصی آلل A قطعه 326 نوکلئوتیدی را ایجاد می‌کند و آلل G قطعه 414 نوکلئوتیدی را تکثیر می‌کند. تست بصورت Tetra-Primers ARMS با همراهی دو پرایمر خارجی و بصورت دو لوله‌ای انجام گرفته است.
جدول ‏2: مقایسه فراوانی‌های ژنوتیپی پلی‌مورفیسم rs2228014 در بیماران مبتلا به رتینوپاتی دیابتی تکثیر شونده و گروه شاهد
  

•     آزمون کای-دو به منظور آنالیز آماری استفاده و مقدار P کمتر از 0/05 به عنوان معناداری در نظر گرفته شده است.

جدول 3: مدل¬های ژنتیکی پلی‌مورفیسم rs2228014 و ارتباط آنها با بیماری رتینوپاتی دیابتی تکثیر شونده

              *آزمون فیشر به منظور آنالیز آماری استفاده و مقدار P کمتر از 0/05 به عنوان معناداری در نظر گرفته شده است.
.


شکل2: تصویر فوق تعیین توالی و نتایج تکثیر با پرایمرهای اختصاصی طراحی شده برای آللهای C و T پلی‌مورفیسم rs1801157 ژن CXCL12 را نشان می‌دهد. محصولات هضم آنزیمی محصول PCR با طول 545 نوکلئوتیدی در صورت حضور آلل C در محل پلی‌مورفیسم ایجاد برش توسط آنزیم HpaII و به وجود آمدن دو قطعه 331 و 214 نوکلئوتیدی خواهد بود و در صورت حضور آلل T با توجه به عدم امکان هضم توسط آنزیم، محصول 545 نوکلئوتیدی دست‌نخورده باقی می‌ماند.


جدول 4: مقایسه فراوانی‌های ژنوتیپی پلی‌مورفیسم rs1801157 در  بیماران مبتلا به رتینوپاتی دیابتی تکثیر شونده و گروه شاهد

    
 
  *           آزمون کای-دو به منظور آنالیز آماری استفاده و مقدار P کمتر از 0/05 به عنوان معناداری در نظر گرفته شده است.

جدول 5: مدل¬های ژنتیکی پلی‌مورفیسم rs1801157 و ارتباط آن‌ها با بیماری رتینوپاتی دیابتی تکثیر شونده


                                      *آزمون فیشر به منظور آنالیز آماری استفاده و مقدار P کمتر از 0/05 به عنوان معناداری در نظر گرفته شده است.
 
بحث
هدف اصلی مطالعه حاضر تعیین ارتباط پلی‌مورفیسم‌های rs2228014  و rs1801157 (واقع در ژن‌های دخیل در فرآیند ایجاد و حفظ عملکرد عروق انسانی CXCR4 وCXCL12) با استعداد ابتلا به بیماری رتینوپاتی دیابتی تکثیری بود. جهت رسیدن به این هدف مطالعه فوق بر اساس بررسی فراوانی‌‌های آللی و ژنوتایپی پلی‌مورفیسم¬های مورد نظر در گروه‌های مورد، در مقایسه با گروه‌های کنترل صورت گرفت. مطالعات متعددی در زمینه ارتباط پلی‌مورفیسم rs2228014 واقع در ژن CXCR4 و انواع بیماری¬ها صورت گرفته است. در مطالعه کین و همکاران ارتباط این پلی‌مورفیسم و ابتلا به کارسینومای هپاتوسلولار بررسی و ژنوتایپ‌‌های CC/CT به عنوان ریسک فاکتورهای افزایش دهنده ابتلا به کارسینومای هپاتوسلولار گزارش شده‌اند (19). علاوه بر این، بر اساس مطالعه‌‌ای که به منظور ارزیابی همراهی واریانت rs2228014 و بیماری دمانس صورت گرفته، نتایج نشان داده است که وجود آلل T می‌تواند ریسک ابتلا به دمانس را کاهش دهد (20). هم‌چنین حضور آلل T از ژن CXCR4 در بیماران مبتلا به سرطان دهان می‌تواند با گسترش مراحل سه و چهار سرطان و القای متاستاز لنفاوی ارتباط داشته باشد. هم‌چنین در مطالعه‌ای که بر روی بیماران مبتلا به لوسمی میلویید حاد صورت گرفته، توزیع ژنوتایپی CT و CT+CC واریانت rs2228014  به میزان معناداری در بیماران مبتلا به لوسمی میلویید حاد در مقایسه با گروه کنترل افزایش نشان داد (21)، و همچنین در مطالعه‌ای به منظور بررسی ارتباط واریانت rs2228014 و سرطان ریه، این پلی‌مورفیسم به عنوان ریسک فاکتور احتمالی برای ابتلا به سرطان ریه گزارش گردید (22). در مطالعه حاضر ارتباط معناداری میان پلی‌مورفیسم rs2228014 و استعداد ابتلا به رتینوپاتی دیابتی تکثیری مشاهده نشد و جستجوهای صورت گرفته در پایگاه‌های مختلف نشان داد تا کنون مطالعه‌‌ای مبتنی بر بررسی ارتباط این پلی‌مورفیسم و بیماری رتینوپاتی دیابتی صورت نگرفته و از این روی مقایسه نتایج این مطالعه با سایر مطالعات در این زمینه مقدور نمی‌باشد. لذا پیشنهاد می‌‌گردد این نوع مطالعه در جمعیت‌های مختلف و با حجم نمونه بالاتر صورت بگیرد تا اطلاعات وسیعتری و قابل اعتمادتری در این زمینه حاصل شود. هم‌چنین مطالعات مختلفی در زمینه ارتباط پلی‌مورفیسم rs1801157  واقع در ژن CXCL12 و استعداد ابتلا به دیابت صورت گرفته است. مطالعه مورد-شاهدی صورت گرفته بر روی یک جمعیت ایرانی عدم ارتباط بین این واریانت و دیابت میلیتوس را گزارش نموده (23) هم‌چنین مطالعه بر روی جمعیت هندی، نقش محافظتی آلل A این پلی‌مورفیسم را در برابر دیابت میلیتوس گزارش کرد (24) علاوه بر این مطالعه صورت گرفته توسط ریزوی و همکاران نیز همراهی معنادار این واریانت با دیابت نوع دو را نشان داد و برای آلل A نقش محافظتی در برابر خطر ابتلا به دیابت نوع دو گزارش گردید (25) در حالیکه مطالعه کیانگژو و همکاران بر روی جمعیت چینی ارتباط معناداری میان این پلی‌مورفیسم و دیابت نوع دو نشان نداد (26). ژنوتایپ AA پلی‌مورفیسم rs1801157 به میزان چشمگیری در مبتلایان به کارسینومای کلیه مشاهده شده و میزان بقا در این بیماران در مقایسه با بیماران حامل ژنوتایپ GG و GA پایین‌‌تر گزارش شده است (27). تفاوت معناداری در توزیع ژنوتایپ‌های این واریانت در میان بیماران مبتلا به سرطان پروستات و افراد کنترل مشاهده نشده ولی فراوانی ژنوتایپ AA در بیماران مبتلا به سرطان پروستات با متاستاز استخوانی در مقایسه با بیماران فاقد متاستاز، به میزان چشمگیری افزایش یافته است (28). جستجوهای صورت گرفته نشان داده تاکنون مطالعه‌ای به منظور بررسی نقش این واریانت بر میزان استعداد ابتلا به رتینوپاتی دیابتی در جمعیت ایرانی صورت نگرفته است.
نتیجه‌گیری
مطالعه حاضر ارتباط معناداری میان پلی‌مورفیسم‌های rs2228014 و rs1801157 و ریسک ابتلا به رتینوپاتی دیابتی تکثیرشونده نشان نداد. ارزیابی این پلی‌مورفیسم‌ها در جمعیت‌های مختلف و گسترده‌تر به منظور کسب نتایج دقیق-تر پیشنهاد می¬گردد.
سپاس‌گزاری
مطالعه حاضر طرح تحقیقاتی مصوب در مرکز دیابت (دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد) با کد مصوب 3057 می‌باشد. از همکارانمان در مرکز دیابت به خاطر کمک‌های فنی و عملیاتی ایشان کمال تشکر را داریم.
حامی مالی: دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، مرکز تحقیقات دیابت یزد
تعارض در منافع: وجود ندارد.
 

References:
 
1-    Nabi SA, Kasetti RB, Sirasanagandla S, Tilak TK, Kumar MV, Rao CA. Antidiabetic and Antihyperlipidemic Activity of Piper Longum Root Aqueous Extract in STZ Induced Diabetic Rats. BMC Complement Altern Med 2013; 13(1): 37.
2-    Doria A. Genetics of Diabetes Complications. Curr Diab Rep 2010; 10(6): 467-75.
3-    Adamis A. Is Diabetic Retinopathy an Inflammatory Disease? Br J Ophthalmol 2002; 86(4): 363-5.
4-    Awata T, Inoue K, Kurihara S, Ohkubo T, Watanabe M, Inukai K, et al. A Common Polymorphism in the 5′-Untranslated Region of the VEGF Gene is Associated with Diabetic Retinopathy in Type 2 Diabetes. Diabetes 2002; 51(5): 1635-9.
5-    Fong DS, Aiello L, Gardner TW, King GL, Blankenship G, Cavallerano JD, et al. Retinopathy in Diabetes. Diabetes Care 2004; 27 Suppl 1(suppl 1): S84-7.
6-    Doria A. Genetics of Diabetes Complications. Curr Diabet Rep 2010; 10(6): 467-75.
7-    Mohamed Q, Gillies MC, Wong TY. Management of Diabetic Retinopathy: A Systematic Review. JAMA 2007; 298(8): 902-16.
8-    Watanabe D, Suzuma K, Matsui S, Kurimoto M, Kiryu J, Kita M, et al. Erythropoietin as a Retinal Angiogenic Factor in Proliferative Diabetic Retinopathy. New Engl J Medicine 2005; 353(8): 782-92.
9-    Ceradini DJ, Kulkarni AR, Callaghan MJ, Tepper OM, Bastidas N, Kleinman ME, et al. Progenitor Cell Trafficking is Regulated by Hypoxic Gradients Through HIF-1 Induction of SDF-1. Nat Med 2004; 10(8): 858-64.
10-    Pugh CW, Ratcliffe PJ. Regulation of Angiogenesis by Hypoxia: Role of the HIF System. Nat Med 2003; 9(6): 677-84.
11-    Williamson JR, Chang K, Frangos M, Hasan KS, Ido Y, Kawamura T, et al. Hyperglycemic Pseudohypoxia and Diabetic Complications. Diabetes 1993; 42(6): 801-13.
12-    Zagzag D, Lukyanov Y, Lan L, Ali MA, Esencay M, Mendez O, et al. Hypoxia-Inducible Factor 1 and VEGF Upregulate CXCR4 in Glioblastoma: Implications for Angiogenesis and Glioma Cell Invasion. Lab Invest 2006; 86(12): 1221-32.
13-    Kijowski J, Baj‐Krzyworzeka M, Majka M, Reca R, Marquez LA, Christofidou‐Solomidou M, et al. The SDF‐1‐CXCR4 Axis Stimulates VEGF Secretion and Activates Integrins but Does Not Affect Proliferation and Survival in Lymphohematopoietic Cells. Stem Cells 2001; 19(5): 453-66.
14-    Zagzag D, Lukyanov Y, Lan L, Ali MA, Esencay M, Mendez O, et al. Hypoxia-Inducible Factor 1 and VEGF Upregulate CXCR4 in Glioblastoma: Implications for Angiogenesis and Glioma Cell Invasion. Laboratory Investigation 2006; 86(12): 1221-32.
15-    Liao YC, Lin HF, Rundek T, Cheng R, Guo YC, Sacco RL, et al. Segment-Specific Genetic Effects on Carotid Intima-Media Thickness: The Northern Manhattan Study. Stroke 2008; 39(12): 3159-65.
16-    Yoshida S, Yoshida A, Ishibashi T, Elner SG, Elner VM. Role of MCP-1 and MIP-1 in Retinal Neovascularization during Postischemic Inflammation in a Mouse Model of Retinal Neovascularization. J Leuk Biol 2003; 73(1): 137-44.
17-    Crawford TN, Alfaro I, Kerrison JB, Jablon EP. Diabetic Retinopathy and Angiogenesis. Current Diabetes Reviews 2009; 5(1): 8-13.
18-    Untergasser A, Cutcutache I, Koressaar T, Ye J, Faircloth BC, Remm M, et al. Primer3--New Capabilities and Interfaces. Nucleic Acids Res 2012; 40(15): 115.
19-    Qin LF, Qin JM, Zhang JQ, Lv XP, Huang LY, Wang JJ. CXCL12 and CXCR4 Polymorphisms and Expressions in Peripheral Blood from Patients of Hepatocellular Carcinoma. Future oncol 2018; 14(13): 1261-71.
20-    Dalan B, Timirci-Kahraman O, Gulec-Yilmaz S, Altinkilic EM, Duman S, Ayhan H, et al. Potential Protective Role of SDF-1 and CXCR4 Gene Variants in the Development of Dementia. Psychiatr Danub 2020; 32(1): 92-6.
21-    Zheng Q, Shuai X, Ye Y, Jin Y, Jiang N, Chen X, et al. The Role of Polymorphisms of Stromal-Derived Factor-1 and Cxc Receptor 4 in Acute Myeloid Leukemia and Leukemia Cell Dissemination. Gene 2016; 588(2): 103-8.
22-    Lee YL, Kuo WH, Lin CW, Chen W, Cheng WE, Chen SC, et al. Association of genetic polymorphisms of CXCL12/SDF1 gene and its receptor, CXCR4, to the susceptibility and prognosis of non-small cell lung cancer. Lung cancer (Amsterdam, Netherlands). 2011;73(2):147-52.
23-    Derakhshan R, Arababadi MK, Ahmadi Z, Karimabad MN, Salehabadi VA, Abedinzadeh M, et al. Increased Circulating Levels of SDF-1 (CXCL12) in Type 2 Diabetic Patients are Correlated to Disease State but are Unrelated to Polymorphism of the SDF-1β Gene in the Iranian Population. Inflammation 2012; 35(3): 900-4.
24-    Dhamodharan U, Viswanathan V, Krishnamoorthy E, Rajaram R, Aravindhan V. Genetic Association of IL-6, TNF-Α and SDF-1 Polymorphisms with Serum Cytokine Levels in Diabetic Foot Ulcer. Gene 2015; 565(1): 62-7.
25-    Rizvi S, Raza ST, Mahdi F, Singh SP, Rajput M, Rahman Q. Genetic Polymorphisms in KCNJ11 (E23K, Rs5219) and SDF-1β (G801A, Rs1801157) Genes are Associated with the Risk of Type 2 Diabetes Mellitus. Br J Biomed Sci 2018; 75(3): 139-44.
26-    Yin Q, Sun K, Xiang X, Juan J, Cao Y, Song J, et al. Identification of Novel CXCL12 Genetic Polymorphisms Associated with Type 2 Diabetes Mellitus: A Chinese Sib-Pair Study. Genetic Testing and Molecular Biomarkers 2019; 23(7): 435-41.
27-    Cai C, Wang LH, Dong Q, Wu ZJ, Li MY, Sun YH. Association of CXCL12 and CXCR4 Gene Polymorphisms with the Susceptibility and Prognosis of Renal Cell Carcinoma. Tissue antigens 2013; 82(3): 165-70.
28-    Işman FK, Kucukgergin C, Daşdemir S, Cakmakoglu B, Sanli O, Seckin S. Association Between SDF1-3'A or CXCR4 Gene Polymorphisms with Predisposition to and Clinicopathological Characteristics of Prostate Cancer with or without Metastases. Mol Biol Reports 2012; 39 (12): 11073-9.