نامه به سردبیر
حق بر سلامت یکی از حقوق اساسی بشر است که بر اساس آن، هر فرد باید بتواند به بالاترین سطح قابل دستیابی از سلامت جسمی و روانی دست یابد. این حق شامل دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی، شرایط مناسب زندگی مانند آب سالم، تغذیه کافی، و محیط زیست سالم است. حق بر سلامت تنها به معنای حق درمان نیست، بلکه شامل پیشنیازهای زندگی سالم و بدون تبعیض نیز میشود و بر دسترسی، کیفیت، و برابری در بهرهمندی از خدمات سلامت تأکید دارد (4-1). در ایران، حق بر سلامت در اصول متعددی از قانون اساسی و اسناد بالادستی کشور مورد تأکید قرار گرفته است. بر اساس اصل ۲۹ قانون اساسی، دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی بهعنوان حقی همگانی شناخته شده و دولت موظف است از طریق بیمه و دیگر روشها، امکانات لازم را برای برخورداری همگان از این خدمات فراهم سازد. همچنین اصل ۴۳ بر تأمین نیازهای اساسی شهروندان، از جمله بهداشت و درمان، تأکید دارد. افزون بر این، برنامههای توسعه پنجساله کشور، مانند برنامه ششم توسعه، بر گسترش نظام سلامت و کاهش هزینههای درمانی برای خانوارها تأکید داشتهاند. سند چشمانداز ۲۰ ساله و قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی نیز با هدف تضمین رفاه و دسترسی عادلانه به خدمات بهداشتی، به ارتقاء سطح سلامت و کیفیت زندگی مردم ایران توجه ویژهای دارند (5,6). در حوزه بین بخشی و درون بخشی حوزه سلامت، کمیته صیانت از حقوق مردم در سلامت ذیل دبیرخانه سلامت و امنیت غذایی استان به منظور رفع نواقص اجرایی و رعایت قوانین، مقررات، ضوابط و استانداردهای تعریف شده برای تحقق اهداف سلامت، شناسایی چالش ها و موانع اجرایی در راستای استقرار برنامه های سلامت محور در استان و افزایش ضمانت اجرایی برای مصوبات سلامت و امنیت غذایی در استان تشکیل می گردد. نظر به نقش کلیدی کمیته یاد شده در استخراج و رتبهبندی مسائل حوزه سلامت این مطالعه با هدف شناسایی و اولویتبندی مسائل مرتبط با صیانت از حقوق مردم در سلامت استان یزد به شکل کمی و کیفی انجام شده است. پژوهش در بخش کیفی به شکل مطالعه موردی انجام شد. نمونهگیری به شکل هدفمند از خبرگان و متخصصین شامل اعضای هیئت رئیسه دانشگاه، شورای هماهنگی (ترکیبی از اساتید دانشگاه، مدیران ادارات دولتی، روسای شبکه بهداشت و درمان و اعضای کمیته صیانت از حقوق مردم در سلامت) و منتخب گروه های مردمی انجام شد. روش جمعآوری دادهها به صورت بحث گروهی و مصاحبه نیمهساختارمند بود و پس از استخراج چالش ها و موضوعات، برای اولویتبندی از یک فرم نمرهدهی (بر اساس فراوانی، شدت، فوریت و وجود مداخله برای مسئله و خواست اجتماعی) استفاده شد که توسط افراد مشارکت کننده در تحقیق تکمیل گردید. تحلیل دادهها در بخش کیفی با روش تحلیل محتوا با نرم افزار MAXQDA 20 انجام شد و چالشها با نرمافزار IBM SPSS Statistic 26 بر اساس میانگین وزندهی شده (اعضای هیئت رئیسه (ضریب 0/3)، شورای هماهنگی (ضریب 0/3)، گروههای مردمی (ضریب 0/4)) رتبهبندی شدند. در مجموع 28 اولویت از تجزیه و تحلیل بخش کیفی استخراج گردید. در ادامه نتایج رتبهبندی نشان داد ازدیاد سگها و گربههای ولگرد در سطح شهرها و روستاهای استان؛ نظارت در مورد رعایت ممنوعیت بهکارگیری اتباع غیرمجاز و بیگانه در واحد های عرضه و تولید مواد غذایی؛ چالشهای مرتبط با پایش و نمونهبرداری مواد خوراکی (شیر خام، محصولات کشاورزی، آرد و نان و ...)؛ کنترل آلودگی هوا و ریزگردهای حاصل از فعالیت صنایع و معادن مسیر مهریز عقدا و بازدارنده نبودن احکام قضایی جهت الزام کارفرمایان در رفع نواقص بهداشتی، پنج اولویت مهم از نگاه متخصصین امر بود. بر اساس یافتههای مطالعه کنترل آلودگی هوا، مدیریت حیوانات ولگرد، و بهبود نظارت بر سلامت مواد غذایی برای حفاظت از سلامت عمومی به اقدامات فوری و برنامهریزیشده نیاز دارند. پیشنهاد میشود با تقویت ضمانتهای اجرایی در قوانین بهداشتی، بهویژه از طریق بازنگری و ارتقاء احکام قضایی مرتبط، نظارت بر محیطهای صنعتی و خدمات غذایی افزایش یابد و همکاری بینبخشی میان نهادهای دولتی و محلی برای بهبود شرایط زیستمحیطی و بهداشتی بهکار گرفته شود تا شرایط عادلانهتری برای بهرهمندی از خدمات سلامت فراهم آید.
References:
1- Binagwaho A, Mathewos K. The Right to Health: Looking beyond Health Facilities. Health Hum Rights 2023; 25(1): 133-5
2- Meier BM, Gostin LO. Human Rights for Health Across the United Nations. Health Hum Rights 2019; 21(2): 199-204
3- Alekajbaf H. Concept and Situation of Rights to Health Under the International Human Rights Bills. MLJ 2013; 7(24): 139-70. [Persian]
4- Aslani S, Seyed Mousavi MS, Hajipour Kondroud A. The Position of the Right to Health in the Constitution of the World Health Organization (WHO) and the Challenges of this Organization in Guaranteeing Health Rights. Medical Law Journal 2023; 17(58): 105-23. [Persian]
5- Abbasi M, Rezaee R, Dehghani G. Concept and Situation of the Right to Health in Iran Legal System. MLJ 2014; 8(30): 183-99. [Persian]
6- Rostami S, Jafari A, Rostami S. The Concept and Status of the Right to Health in Iran and Internationally (with Emphasis on Citizenship Rights and Covid 19). MLJ 2021; 15(56): 57-73.[Persian]