ماهنامه علمی پ‍ژوهشی

مقدمه
سنگ کلیه در واقع یک رسوب کریستالی است که در کلیه یا مجاری ادراری تشکیل می‌شود. سنگ‌های کلسیم اگزالات، شایع‌ترین نوع سنگ کلیه هستند که حدود 80 درصد موارد را تشکیل می‌دهد (1). مکانیسم‌های پاتوفیزیولوژیک برای تشکیل سنگ کلیه کلسیمی پیچیده و متنوع است و شامل حجم کم ادرار، هیپرکلسی‌اوری، هیپراوریکوزوری، هیپوسیتراتوری، هیپراگزالوری و pH غیر طبیعی ادرار است (2). شایع‌ترین علائم سنگ کلیه شامل درد، هماچوری، تهوع، استفراغ و عفونت دستگاه ادراری است. محل و ماهیت درد می‌تواند بر اساس محل سنگ تغییر کند (3). برای درمان این بیماری یکی از روش‌های جراحی کم‌تهاجمی مانند سنگ‌شکنی با امواج شوک برون‌تنی، سنگ‌شکنی اورتروسکوپیک و نفرولیتوتومی از راه پوست وجود دارد که معمولا برای سنگ‌های بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرد و چون هزینه‌بر بوده و مورد پذیرش بیماران نیست امروزه کمتر مورد استقبال قرار می‌گیرد (4). درمان غیر جراحی سنگ کلیه شامل ترکیبی از افزایش مصرف مایعات، اصلاح رژیم غذایی و مداخلات دارویی برای جلوگیری از تشکیل سنگ و تسهیل عبور سنگ است. دیورتیک‌های تیازیدی، آلوپورینول و سیترات پتاسیم معمولاً برای جلوگیری از عود استفاده می‌شوند، در حالی‌که مسدود کننده‌های آلفا و مسدود کننده‌های کانال کلسیم به عبور سنگ کمک می‌کنند. همچنین مدیریت درد با  داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) و علامت‌درمانی با داروهای رایج صورت می‌گیرد (4). با وجود پیشرفتهای زیاد در زمینه دارو درمانی این بیماری، هنوز ضرورت یافتن داروی موثرتر با عوارض جانبی کمتر وجود دارد (5). استفاده از گیاهان دارویی برای پیشگیری و درمان سنگ کلیه یک روش سنتی در فرهنگ‌های مختلف بوده است و مطالعات علمی اخیر اثربخشی گیاهان را مورد بررسی قرار داده‌اند که نتایج امیدوارکننده‌ای را در هر دو محیط آزمایشگاهی و بالینی نشان داده است. درمان‌گران سنتی و گیاه‌پزشکان محلی در مناطق مختلف به گیاهان دارویی برای درمان سنگ کلیه تکیه می‌کنند و بیشتر بر شیوه‌های فرهنگی و سنتی تأکید دارند که پایه‌ای ارزشمند برای تحقیقات علمی بیشتر فراهم می‌کند. اغلب داروهای موجود در بازار که اثرات سنگ‌شکنی و دفع کننده سنگ دارند نیز از گیاهان دارویی تشکیل شده‌اند (6). در سال‌های اخیر استفاده از جمله این گیاهان که در کتب طب سنتی ایران مورد توجه قرار گرفته است، گیاه بابونه چشم گاوی با نام علمی  Tanacetum partheniumکه با اسم رایج  Feverfewشناخته می‌شود. این گیاه از خانواده بزرگ Asteraceae، جنس Tanacetum و گونه  Tanacetum parthenium است. در تمام نقاط ایران و در نیمکره شمالی و نیمکره جنوبی زمین پراکندگی دارد. اندام‌های هوایی این گیاه خوراکی است و برگ‌های آن تقریباً 0/2 تا 2 درصد سزکوئی ترپن لاکتون و به‌خصوص پارتنولید دارد که احتمالاً ماده اصلی فعال گیاه است (7). فعالیت ضد التهابی که یکی از ویژگی‌های مهم T. parthenium است از زمان‌های قدیم شناخته شده است. امروزه این گیاه در درمان میگرن، آرتریت و برخی بیماری‌های روماتیسمی مفاصل مورد استفاده قرار می‌گیرد. فعالیت های ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی بابونه چشم گاوی می‌تواند در کاهش التهاب مرتبط با سنگ کلیه مفید باشد (8,9). از آنجاکه در منابع طب ایرانی بسیار به گیاه بابونه چشم گاوی جهت دفع سنگ کلیه اشاره شده است، مطالعه حاضر با هدف بررسی اثرات عصاره هیدروالکلی گیاه بابونه چشم گاوی در سنگ کلیه القا شده با اتیلن‌گلیکول در موش‌های صحرایی نر بالغ و مقایسه آن با داروی استاندارد سیستون، طراحی شد.
روش بررسی
تهیه عصاره گیاهی: گیاه خشک شده بابونه چشم گاوی از گیلان خریداری شد و به تایید سرپرست محترم مرکز گیاهان دارویی علوم پزشکی شهید صدوقی یزد رسید و کد هرباریوم SSU0100 دریافت گردید. گل، برگ‌ها و ساقه گیاه توسط دستگاه آسیاب پودر شد. 200 گرم از پودر گیاه با یک لیتر اتانول 70 درجه روی شیکر به مدت 72 ساعت قرار داده شد. سپس عصاره حاصل با استفاده از کاغذ صافی (واتمن)، صاف شد عصاره حاصله روی سینی در دمای اتاق و زیر هود تغلیظ شد.
استانداردسازی عصاره بابونه چشم گاوی: برای تهیه محلول بلانک، به 1 میلی‌لیتر اتانول 70 درجه، 19 میلی‌لیتر آب مقطر اضافه شد و به منظور تهیه محلول فولین 10درصد، 1میلی‌لیتر فولین سیکاتیو در بالن ژوژه 10 میلی‌لیتر با آب مقطر به حجم رسانده شد. 0/4 میلی‌لیتر از محلول mg/ml1 از عصاره داخل لوله آزمایش ریخته و به آن 2 میلی‌لیتر، محلول فولین 10 درصد افزوده شد و به مدت 5 دقیقه در محیط آزمایشگاه قرار داده شد. سپس 1/6 میلی‌لیتر سدیم بیکربنات 7/5 درصد به هر لوله اضافه و نیم ساعت در محیط آزمایشگاه قرار داده شد. جذب نمونه‌ها با دستگاه UV در طول موج 760 نانومتر بررسی شد (10،11).
رسم منحنی استاندارد گالیک اسید و تعیین مقدار فنول تام: محلول‌های استاندارد با غلظت‌های 25، 50، 75، 100، 125 و 150 میکروگرم بر میلی‌لیتر از گالیک اسید تهیه شد از هرکدام از غلظت‌ها 0/4 سی‌سی به لوله‌های آزمایش منتقل گردید و به آن دو سی‌سی از محلول فولین سیوکالتیو 10 درصد (1 به 10 رقیق شده با آب) اضافه گردید. بعد از 3 تا 8 دقیقه به آن 1/6 سی‌سی از محلول سدیم بیکربنات 7/5 درصد اضافه شد آنگاه لوله‌های آزمایش به مدت سی دقیقه در دمای آزمایشگاه نگهداری شد. سپس جذب نوری UV در طول موج 760 نانومتر در دستگاه طیف سنج نوری اندازه‌گیری شد. این کار سه مرتبه تکرار گردید. برای تهیه محلول بلانک از آب مقطر، محلول فولین سیوکالتیو 10 درصد و محلول سدیم بیکربنات 7/5 درصد در مقادیر ذکر شده قبل استفاده شد. منحنی استاندارد گالیک اسید ترسیم گردید و میزان فنول تام محلول عصاره تام بابونه چشم گاوی در غلظت‌های 1 و 0/1 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر به‌دست آمد (12).
حیوانات: در این مطالعه تجربی آزمایشگاهی، 36 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار با محدوده وزنی 200 تا 250 گرم تهیه و به آزمایشگاه حیوانات دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد منتقل شدند. حیوانات در 6 گروه 6 تایی در شرایط دمایی 24 - 22 درجه سانتیگراد نگهداری شدند. حیوانات دسترسی کافی به آب و غذا داشتند. همچنین این مطالعه تحت نظر کمیته اخلاق حیوانات دانشگاه علوم پزشکی شهیدصدوقی یزد انجام گرفته است.
القای سنگ کلیه در حیوانات: برای ایجاد سنگ کلیه در موش‌های صحرایی، از  اتیلن‌گلیکول (0/75 درصد حجمی حجمی) در آب آشامیدنی به مدت 28 روز استفاده شد. حیوانات به‌صورت تصادفی در 6 گروه (هرگروه شامل 6 موش صحرایی) مختلف تقسیم شدند. گروه اول شامل موش‌هایی که با آب مقطر تغذیه شدند، گروه دوم اتیلن‌گلیکول را در آب آشامیدنی به مدت 28 روز دریافت کردند، گروه‌های سوم، چهارم و پنجم شامل موش‌هایی بودند که علاوه بر دریافت اتیلن گلیکول به مدت 28 روز در آشامیدنی، عصاره هیدروالکلی بابونه چشم گاوی با دوزهای 40، 80 و 120 میلی‌گرم بر کیلوگرم روزانه به صورت گاواژ به مدت 28 روز دریافت کردند و گروه ششم یا گروه کنترل مثبت که دریافت کننده 1 میلی‌لیتر سیستون با دوز 750 میلی‌گرم بر کیلوگرم از طریق گاواژ به مدت 28 روز بود (13،14).
ارزیابی پارامتر های بیوشیمیایی: آنالیز سرم: در روز 28 مطالعه پس از بیهوشی با خونگیری از قلب حیوانات انجام شد، نمونه های خون در دستگاه سانتریفیوژ با سرعت 2000 دور بر دقیقه به مدت ده دقیقه قرار گرفتند. سپس نمونه سرم جمع آوری شده و در فریز منفی 20 درجه نگهداری شدند و نمونه ها جهت آنالیز اوره، کراتینین،کلسیم، اسید اوریک به آزمایشگاه ارسال شد (13).
آنالیز ادرار: جمع آوری ادرار 24 ساعته موش های صحرایی هر گروه در روزهای صفر و 28 پژوهش به طور انفرادی و در قفس متابولیک انجام شد. بعد از 24 ساعت نمونه های ادرار جمع آوری و حجم آن تعیین شد و هر نمونه تا زمان انجام آزمایش در یخچال نگهداری شد. جهت بررسی پارامترهای بیوشیمیایی ادرار، نمونه ادرار هر موش صحرایی جهت اندازه گیری میزان اوره، کلسیم، کراتینین، فسفات و اگزالات به آزمایشگاه ارسال شد (14).
مطالعات بافت شناسی کلیه: جهت بررسی آسیب شناسی کلیه، هر دو کلیه موش های صحرایی ماده از بدن خارج و توسط محلول سدیم کلراید (9/0 درصد) شستشو داده شد. سپس وزن بافت کلیه توسط ترازو اندازه گیری شد و پس از آن در فرمالین بافر 10 درصد به مدت 48 ساعت نگهداری شدند و بعد از آن بقیه مراحل آماده سازی مقاطع بافتی، طبق روش استاندارد در دستگاه اتوتکنیکون طی شد. از بلوک های پارافینی تهیه شده، برش هایی به ضخامت 7 تا 8 میکرومتر آماده گردید و به روش هماتوکسیلین-ائوزین رنگ آمیزی شدند و با میکروسکوپ نوری مورد مطالعه قرار گرفتند.
تجزیه و تحلیل آماری
برای آنالیز داد‌ه‌ها از نرم افزار  Graphpad Prism نسخه 8 استفاده شد. برای مقایسه میانگین ها از آزمون آنالیز واریانس یک طرفه و تست توکی استفاده شد. سطح معنی داری، کمتر از 5 درصد به عنوان سطح معنی داری در نظر گرفته شد.
نتایج
نتایج استاندارد فنول تام: باتوجه به معادله خط منحنی استاندارد گالیک اسید میزان فنول در غلظت 1 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر از عصاره گیاه بابونه چشم گاوی به ترتیب 156/4 میکروگرم بر میلی‌لیتر به‌دست آمد.
تغییرات حجم ادرار و وزن کلیه:  با توجه جدول 1، میزان حجم ادرار در گروه دریافت کننده اتیلن گلیکول (EG) طور معنی‌داری نسبت به گروه کنترل در روز 28 مطالعه کاهش یافت (P<0.01)، ولی حجم ادرار در گروه دریافت کننده بابونه چشم گاوی با دوز 120 میلی‌گرم بر کیلوگرم افزایش معنی داری در در روز 28 نسبت به گروه EG نشان داد (P<0/05). با توجه به جدول 1، گروه دریافت کننده اتیلن گلیکول (EG) بالاترین وزن کلیه را در مقایسه با سایر گروه‌ها از جمله گروه شاهد، گروه‌های دریافت کننده دوزهای مختلف بابونه چشم گاوی (40، 80 و 120) و گروه دریافت‌کننده سیستون داشته است، در حالی‌که عصاره بابونه چشم گاوی با دوز 120 میلی‌گرم بر کیلوگرم همانند سیستون وزن کلیه را به‌طور معناداری کاهش داده است (P<0/01).
نتایج آزمایشات بیوشیمیایی ادرار: همان‌طور که شکل 1 نشان می‌دهد سطح اگزالات، کلسیم و فسفات به‌طور قابل‌توجهی در گروه  EG نسبت به حیوانات سالم در ادرار 24 ساعته موش‌های صحرایی افزایش نشان داد و مقادیر P آن‌ها به ترتیب  P< 0/001، P< 0/001 و P< 0/01  به‌دست آمد. با این وجود گروه‌های درمانی دریافت کننده عصاره بابونه چشم گاوی با دوز 80 و 120 سطح اگزالات پایین‌تری نسبت به گروه EG داشتند که از نظر آماری معنی‌دار بود (P<0/05). در همین راستا سیستون نیز سطح اگزالات را در نمونه ادرار به‌صورت معنی‌دار کاهش داد (P<0/05). نتایج حاصله از شکل 1 نشان می‌دهد که عصاره بابونه چشم گاوی با دوز 120 میلی‌گرم بر کیلوگرم همانند داروی استاندارد سیستون سطح کلسیم ادرار را به‌صورت معنی‌دار نسبت به گروه EG کاهش دادند (‌به ترتیب P<0/05  و P< 0/001). سطوح فسفات ادرار در نمونه ادرار 24 ساعته موش‌های صحرایی در گروه دریافت کننده EG افزایش معنی‌دار نسبت به گروه شاهد نشان داد، در حالی‌که با وجود سیر نزولی در کاهش سطح فسفات ادرار در گروه‌های دریافت کننده دوزهای مختلف عصاره بابونه چشم گاوی اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد (P< 0/01). با توجه به نمودار 2، سطوح اوره و کراتینین ادرار در روز 28 آزمایش افزایش معناداری در حیوانات دریافت کننده اتیلن‌گلیکول با P< 0/001 و P< 0/01 نسبت به گروه کنترل مطالعه نشان دادند. هم‌چنین همان‌طور که در نمودار 2 مشخص است، همه گروه درمانی دریافت کننده عصاره بابونه چشم گاوی و سیستون، سطح اوره و کراتینین ادرار کمتری نسبت به گروه EG داشتند که این کاهش از نظرآماری معنادار بود (P<0/05). همان‌طور که در نمودار 3 مشخص است سطوح اوره، اسید اوریک، کراتینین و کلسیم سرم در گروه EG افزایش چشم‌گیری را نسبت به گروه کنترل نشان داد که این اختلاف از نظر آماری معنی‌داری بود (P< 0/001). سطح اوره و اسید اوریک در گروه‌های دریافت‌کننده دوزهای مختلف عصاره بابونه چشم گاوی و هم‌چنین سیستون نسبت به گروه EG کاهش معناداری را ایجاد کردند (P<0/05). کاهش معنادار سطح سرمی کراتینین در دوزهای بالاتر عصاره بابونه چشم گاوی (80 و 120 میلی‌گرم بر کیلوگرم) همانند گروه سیستون نسبت به گروه EG مشاهده شد (P<0/05)، در حالی‌که کاهش سطح سرمی کلسیم تنها در دوز 120 میلی‌گرم بر کیلوگرم عصاره بابونه چشم گاوی نسبت به گروه EG از نظر آماری معنی‌دار بود (P<0/05).
نتایج بررسی میکروسکوپی و هیستوپاتولوژیک: بررسی آسیب‌شناسی و بافت‌شناسی جهت آسیب احتمالی بافت و تشخیص بلورهای اگزالات کلسیم در بافت انجام شد که این رسوبات به‌صورت بلورهای شفاف در لوله‌های کلیوی با میکروسکوپ نوری قابل مشاهد بودند (شکل1). در گروه EG (‌القا)‌، تغییرات هیستوپاتولوژیک واضحی دیده شد که شامل دژنراسیون لوله‌ها، تخریب سلول‌های اپیتلیال لوله‌ای، نکروز و ارتشاح لکوسیت‌ها می‌باشد. در این گروه محدوده سلول‌ها و هسته‌ها نامشخص بودند و Cast ها و بلورهای واضح در لوله‌ها دیده شد. هم‌چنین بیشترین اتساع توبول‌ها در این گروه دیده شد. بلورها در لوله های پروگریمال، هنله، دیستال، مجاری جمع کننده و حتی کالیس‌ها دیده شد. در گروه کنترل تغییر هیستوپاتولوژیک دیده نمی‌شود. در گروه بابونه چشم گاوی 40 میلی‌گرم بر کیلوگرم، دیلاتاسیون واضح، Cast ها و بلورهای زیاد دیده شد. تخریب اپیتلیال ناشی از بلورها همچنان دیده شد. در گروه بابونه چشم گاوی 80 میلی‌گرم بر کیلوگرم، تغییرات هیستوپاتولوژیک کاهش یافته و تعداد کریستال‌ها و بلورها کاهش واضحی دارد ولی تغییرات تخریبی توبول‌ها تا حدی دیده می‌شود و دیلاتاسیون ناشی از بلورها کاهش یافته است. در گروه بابونه چشم گاوی 120 میلی‌گرم بر کیلوگرم، در چند نمونه کریستال‌ها و کست‌های کمتری دیده شد. در گروه سیستون، بافت نمای طبیعی دارد و تعداد Cast‌ها و کریستال‌ها کمتر شده است و دیلاتاسیون ناشی از Castها کاهش یافته است ولی هنوز گاهی تغییرات سلولی ناشی از Cast و سنگ وجود دارد. در کل سیستون، تأثیر مثبتی داشته است و می‌توان گفت که این گروه تغییرات هیستوپاتولوژیک را بیشتر از سایر گروه‌ها کاهش داده است.
 


جدول 1: مقایسه حجم ادرار (میلی‌لیتر) و وزن بافت کلیه در گروه‌های مورد آزمایش


یافته ها به‌صورت انحراف‌معیار ± میانگین (SEM) نشان داده شده‌اند. P< 0/01** و  P< 0/001  **** اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل، 05/0P<  # و  P<0/05  ##  اختلاف معنی‌دار با گروه اتیلن‌گلیکول را نشان می‌دهد.




نمودار 1: اثر عصاره بابونه چشم گاوی با دوزهای 40، 80 و 120 بر سطح اگزالات، کلسیم و فسفات ادرار در سنگ کلیه ناشی از القای اتیلن گلیکول
یافته ها به صورت میانگین ± انحراف استاندارد میانگین (SEM) نشان داده شده اند. P< 0/01 ** و P< 0/001 **** اختلاف معنی دار با گروه کنترل، P< 0/05   # و P< 0/001  ###اختلاف معنی دار با گروه اتیلن گلیکول را نشان می دهد.





نمودار 2: اثر عصاره بابونه چشم گاوی با دوزهای 40، 80 و 120  بر سطح اوره و کراتینین ادرار در سنگ کلیه ناشی از القای اتیلن‌گلیکول.
یافته‌ها به صورت میانگین ± انحراف استاندارد میانگین (SEM) نشان داده شده اند. P< 0/01 ** و P< 0/001 *** اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل، P< 0/05 #  و P< 0/01 ## اختلاف معنی‌دار با گروه اتیلن گلیکول را نشان می‌دهد.

نتایج آزمایشات بیوشیمیایی سرم




نمودار 3: اثر عصاره بابونه چشم گاوی با دوزهای 40، 80 و 120  بر سطح اوره و کراتینین سرم در سنگ کلیه ناشی از القای اتیلن گلیکول. یافته ها به صورت میانگین ± انحراف استاندارد میانگین (SEM) نشان داده شده اند. P< 0/001  *** و **** اختلاف معنی دار با گروه کنترل، P< 0/05  #و P< 0/01  ##و P< 0/001  ### اختلاف معنی دار با گروه اتیلن گلیکول را نشان می دهد.





شکل 1: بررسی بافت‌شناسی کلیه ( رنگ آمیزی هماتوکسین- ائوزین با بزرگنمایی 100X )

 
بحث
بابونه چشم گاوی در منابع طب ایرانی تحت عنوان آقحوان نامگذاری شده است و یکی از مهم‌ترین گیاهانی هست که جهت درمان سنگ کلیه توصیه شده است (15). از این‌رو این مطالعه طراحی شد تا این توصیه حکمای طب ایرانی به روش‌های امروزین نیز مورد بررسی قرار گیرد. این مطالعه به بررسی اثر عصاره هیدروالکلی بابونه چشم گاوی بر درمان سنگ کلیه القا شده در موش به‌وسیله گاواژ اتیلن‌گلیکول پرداخت. اتیلن‌گلیکول نه‌تنها می‌تواند باعث القای کریستال‌های کلسیم اگزالات شود بلکه می‌تواند باعث آسیب توبولار و نارسایی کلیه شود (16). باتوجه به اینکه تشکیل سنگ باعث مسدود شدن مجاری ادرار و کاهش جریان ادرار می‌شود و از این‌رو موادی چون کراتینین و اوره تجمع پیدا می‌کنند (17). نتایج این مطالعه نیز بیانگر کاهش معنی‌دار حجم ادرار، افزایش سطح اگزالات، کلسیم و فسفات، افزایش کراتینین و اوره ادرار و سرم در گروه دریافت کننده اتیلن‌گلیکول بوده که القای مدل سنگ کلیه را در این گروه اثبات می‌کند. هم‌چنین در بررسی بافت‌شناسی بلورهای اگزالات کلسیم در بافت تشخیص داده شد. در این مطالعه مشاهده شد عصاره بابونه چشم گاوی با دوز 120 میلی‌گرم بر کیلوگرم باعث کاهش وزن کلیه‌ها و افزایش حجم ادرار شد. در دوز 80 و 120 میلی‌گرم بر کیلوگرم سطح اگزالات ادرار نسبت به کنترل به‌صورت معنی‌داری کاهش پیدا کرد و در مورد کلسیم تنها دوز 120 میلی‌گرم بر کیلوگرم آن را نسبت به کنترل به‌صورت معنی‌داری کاهش یافت. تغییرات مقادیر فسفات دارای روند کاهشی بود اما اختلاف هیچ‌کدام از گروه‌ها به غیر از سیستون با گروه کنترل معنی‌دار نبود. هر سه دوز بابونه چشم گاوی، اوره و کراتینین ادرار را به‌طور معنی‌دار کاهش دادند. گونه‌های مختلف تاناستوم در طب‌های سنتی جوامع مختلف از جمله طب ایرانی و همچنین در طب جدید جهت درمان بیماری‌های کلیه توصیه شده است (20-18). Mazani  و همکاران در سال 2017 به بررسی عصاره متانولی بابونه چشم گاوی در سمیت کلیوی ناشی از تتراکلریدکربن پرداختند. نتیجه این مطالعه بیانگر حفاظت کلیوی عصاره بابونه چشم گاوی از طریق کاهش سطوح سرمی رادیکال‌های آزاد، اوره، کراتینین و اسیداوریک می‌باشد. از این‌رو این گیاه میتواند نفروتوکسیسیتی ناشی از تجویز تتراکلریدکربن را بهبود بخشد (21). هم‌راستا با مطالعات پیشین، نتیجه این مطالعه  نیز نشان داد تجویز دوزهای بالاتر عصاره هیدروالکلی بابونه چشم گاوی (80 و 120 میلی‌گرم بر کیلوگرم) موجب کاهش سطوح سرمی اوره، اسیداوریک، کلسیم و کراتینین می‌شود که این یافته توسط مشاهدات هیستوپاتولوژیک که بیانگر کاهش تعداد کریستال ها و بلورهای اگزالات کلسیم در گروه عصاره بابونه چشم گاوی (80 و 120 میلی‌گرم بر کیلوگرم) بود نیز تأئید شد. Tanacetum vulgare به عنوان یک گیاه هم‌خانواده گیاه مورد مطالعه در تحقیق حاضر، می‌تواند باعث افزایش ترشح سدیم و پتاسیم در ادرار شود و از این طریق خاصیت دیورتیک از خود بروز دهد (22). وجود ترکیبات فنولی در عصاره بابونه چشم گاوی تا حد زیادی می‌تواند مسئول اثرات آنتی‌اکسیدان این گیاه باشد (23). پارتنولید‌ها از جمله ترکیباتی هستند که در اکثر گونه‌های Tanacetum وجود دارد. پارتنولید‌ها به‌واسطه اثرات ضد التهابی و آنتی اکسیدانی خود می توانند التهاب بافت آسیب دیده بافت کلیه را کاهش دهند (24). هم‌چنین این ترکیبات می توانند رشد سلول‌های سرطانی کلیه را مهار کنند (16). پارتنولیدها می توانند اختلال کلیوی القا شده به‌وسیله داروی سیسپلاتین را از طریق  افزایش فیلتراسیون گلومرولی، کاهش میزان کراتینین سرم، کاهش نکروز توبولار و اتساع قشر کلیه بهبود ببخشند (25). فلاونوئیدها ترکیبات مهمی هستند که در گیاهان وجود دارند و دارای فعالیت‌های محافظت‌کننده کلیه هستند. تعیین کیفی این فلاونوئیدها توسط HPLC وجود کامفرول، فلاونول، فیستین، آپیژنین و نارینژنین را در این گیاه تایید کرده است و کامفرول و آپیژنین دارای فعالیت آنتی‌اکسیدانی هستند (26). بنابراین، فعالیت محافظت کننده کلیه T. parthenium  ممکن است به دلیل وجود این ترکیبات باشد (27). نتایج به‌دست‌آمده در این مطالعه نشان می‌دهد که اثرات محافظتی عصاره بابونه چشم گاوی در برابر سنگ کلیه را می‌توان عمدتاً به وجود محتوای بالای فنول‌ها و فلاونوئیدها نسبت داد که فعالیت آنتی‌اکسیدانی مؤثری دارند و می‌توانند رادیکال های آزاد تولید شده را از طریق سیستم آنزیمی سیتوکروم P450 از بین ببرند و در نتیجه آسیب‌های اکسیداتیو ناشی از بیماری‌های مختلف از جمله بیماری‌های کلیوی را کاهش دهند. لذا عصاره بابونه چشم گاوی در پیشگیری و درمان سنگ کلیه در افرادی که مستعد تشکیل سنگ‌های اگزالاتی هستند می‌تواند موثر باشد، اگر چه لازم است با انجام آزمایشات بالینی این اثر بخشی به اثبات برسد. هم‌چنین پیشنهاد می‌شود در آینده مطالعاتی در مورد تاثیر فرکشن‌های مختلف بابونه چشم گاوی بر درمان سنگ کلیه انجام شود.

نتیجه گیری
نتایج به‌دست آمده از این مطالعه نشان داد که استفاده از عصاره بابونه چشم گاوی با تأثیر بر فاکتورهای بیوشیمیایی ادرار و سرم می تواند در پیشگیری از آسیب به بافت کلیه و تشکیل سنگ های ادراری القاء شده توسط اتیلن‌گلیکول در موش صحرایی مؤثر باشد. لذا انتخاب عصاره بابونه چشم گاوی در پیشگیری و درمان سنگ کلیه در افرادی که مستعد تشکیل سنگ‌های اگزالاتی هستند باید مورد توجه قرار گیرد.
سپاس‌گزاری
این پایان‌نامه در سال 1401 با کد 13835 در دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد انجام شده است.
حامی مالی: ندارد.
تعارض در منافع: وجود ندارد.
ملاحظات اخلاقی
پروپوزال این تحقیق توسط دانشگاه علوم پزشکی شهیدصدوقی یزد تایید شده است (کد اخلاق: IR.SSU.AEC.1401.035).
مشارکت نویسندگان
سمانه جهان‌آبادی و راحله زارعشاهی در ارائه ایده، سمانه جهان آبادی و راحله زارعشاهی در طراحی مطالعه، زهرا شیرازی مقدم، سبحان مسلمان و محمدحسن فخاری زواره در جمع‌آوری داده‌ها، سمانه جهان‌آبادی در تجزیه و تحلیل داده‌ها مشارکت داشته و همه نویسندگان در تدوین، ویرایش اولیه و نهایی مقاله و پاسخگویی به سوالات مرتبط با مقاله سهیم هستند.
 






 

References:
 
1-    Kachkoul R, Touimi GB, El Mouhri G, El Habbani R, Lahrichi A. Pathophysiological Aspects of Renal Stone Formation and Stone Types. Not Sci Biol 2023; 15(1): 11462.
2-    Alelign T, Petros B. Kidney Stone Disease: An Update on Current Concepts. Adv Urol 2018: 2018: 3068365.
3-    Krambeck AE, Lieske JC, Li X, Bergstralh EJ, Melton III LJ, Rule AD. Effect of Age on the Clinical Presentation of Incident Symptomatic Urolithiasis in the General Population. J Urol 2013; 189(1): 158-64.
4-    Rodríguez D, Sacco DE. Minimally Invasive Surgical Treatment for Kidney Stone Disease.  Adv Chronic Kidney Dis 2015; 22(4): 266-72.
5-    Skolarikos A. Medical Treatment of Urinary Stones. Curr Opin Urol 2018; 28(5): 403-7.
6-    Bahmani M, Baharvand-Ahmadi B, Tajeddini P, Rafieian-Kopaei M, Naghdi N. Identification of Medicinal Plants for the Treatment of Kidney and Urinary Stones. J Renal Inj Prev 2016; 5(3): 129-33.
7-    Ataollahi M, Akrami E, Kalani M, Zarei M, Chijan MR, Sedigh-Rahimabadi M, et al. Evaluation of Anticoagulant and Inflammatory Effects of Tanacetum Parthenium (L.) In A Randomized Controlled Clinical Trial. J Herb Med 2022; 36: 100613.
8-    Recinella L, Chiavaroli A, di Giacomo V, Antolini MD, Acquaviva A, Leone S, et al. Anti-Inflammatory and Neuromodulatory Effects Induced by Tanacetum Parthenium Water Extract: Results from in Silico, in Vitro and Ex Vivo Studies. Molecules 2020; 26(1): 22.
9-    di Giacomo V, Ferrante C, Ronci M, Cataldi A, Di Valerio V, Rapino M, et al. Multiple pharmacological and toxicological investigations on Tanacetum parthenium and Salix alba extracts: Focus on potential application as anti-migraine agents. Food Chem Toxicol 2019;133:110783.
10-    Fatahi Bafghi M, Salary S, Mirzaei M, Mahmoodian H, Meftahizade H, Zareshahi R. Antibacterial and anti-trichomun::as char::acteristics of local landraces of Lawsonia inermis L. BMC complement med ther 2022; 30; 22(1):203.
11-    Zareshahi R, Jahanabadi S, Rafiyan S, Yadegary M, Edalatkhah R, Mahmoodian H. Protective effect of Henna (Lawsonia inermis L.) fixed oil (a Persian medicine preparation) on acetic acid-induced ulcerative colitis in rats. Avicenna J Phytomed 2024
12-    Al-Bataineh N, Algethami FK, Al-Jaber HI, Alhamzani AG, Bataineh RM, Al-Dalahmeh Y, et al. Ballota saxatilis from Jordan: Evaluation of essential oil composition and phytochemical profiling of crude extracts and their in-vitro antioxidant Activity. Separations 2023;10(2):114.
13-    Albayrak A, Bayir Y, Halici Z, Karakus E, Oral A, Keles MS, et al. The biochemical and histopathological investigation of amlodipine in ethylene glycol-induced urolithiasis rat model. Ren Fail 2013;35(1):126-31.
14-    Yasir F, Wahab At, Choudhary MI. Protective Effect of Dietary Polyphenol Caffeic Acid on Ethylene Glycol-Induced Kidney Stones in Rats. Urolithiasis 2018; 46(2): 157-66.
15-    Azad Manjiri M, Eslami M, Noras M. Materia Introduction of Effective Medicines on Kidney Stones in Persian Medicine. J Mazandaran Univ Med Sci 2019; 29(171): 145-57.[Persian]
16-    Liu D, Han Y, Liu L, Ren X, Zhang H, Fan S, et al. Parthenolide Inhibits the Tumor Characteristics of Renal Cell Carcinoma. Int J Oncol 2021; 58(1): 100-10.
17-    Akbari F, Azadbakht M, Davoodi A, Vahedi L. Protective Effect of Sankol Herbal Product on Kidney Stone in Balb/C Mice. J Mazandaran Univ Med Sci 2019; 29(180): 1-7.[Persian]
18-    Touwaide A, De Santo NG, Aliotta G. The Origins of Western Herbal Medicines for Kidney Diseases. Adv Chronic Kidney Dis 2005; 12(3): 251-60.
19-    Shahsavari S. An Overview of the Most Important Medicinal Plants Used in Iranian Traditional Medicine for the Treatment oof Kidney Stones: A Mini-Review Article. Plant Biotechnol Persa 2021; 3(1): 37-8.
20-    Khatib S, Sobeh M, Faraloni C, Bouissane L. Tanacetum Species: Bridging Empirical Knowledge, Phytochemistry, Nutritional Value, Health Benefits and Clinical Evidence. Front Pharmacol 2023; 14: 1169629.
21-    Mazani M, Mahmoodzadeh Y, Asl MMC, Banaei S, Rezagholizadeh L, Mohammadnia A. Renoprotective Effects of the Methanolic Extract of Tanacetum Parthenium Against Carbon Tetrachloride-Induced Renal Injury in Rats. Avicenna J Phytomed 2018; 8(4): 370-79.
22-    Lahlou S, Tahraoui A, Israili Z, Lyoussi B. Diuretic Activity of the Aqueous Extracts of Carum Carvi and Tanacetum Vulgare in Normal Rats. J Ethnopharmacol 2007; 110(3): 458-63.
23-    Wu C, Chen F, Wang X, Kim H-J, He G-q, Haley-Zitlin V, et al. Antioxidant Constituents In Feverfew (Tanacetum Parthenium) Extract and Their Chromatographic Quantification. Food Chem 2006; 96(2): 220-7.
24-    Shou D-W, Li Y-R, Xu X-J, Dai M-H, Zhang W, Yang X, et al. Parthenolide Attenuates Sepsis‐Induced Acute Kidney Injury in Rats by Reducing Inflammation. Evid Based Complement Alternat Med 2023; 2023(1): 8759766.
25-    Francescato HD, Costa RS, Scavone C, Coimbra TM. Parthenolide Reduces Cisplatin-Induced Renal Damage. Toxicology 2007; 230(1): 64-75.
26-    Shafaghat A, Salimi F. Extraction and determining of chemical structure of flavonoids in Tanacetum parthenium (L.) Schultz. Bip. from Iran. Iran J Sci 2008; 18: 39-42.[Persian]
27-    Mallhi T, Abbas K, Ali M, Qadir M, Saleem M, Khan Y. Hepatoprotective Activity of Methanolic Extract of Malva Parviflora Against Paracetamol-Induced Hepatotoxicity in Mice. Bangladesh J Pharmacol 2014; 9: 2014.