ماهنامه علمی پ‍ژوهشی

مقدمه
بازسازی دندان‌ها از نظر فانکشن و زیبایی بعد از درمان ریشه معمولا یک مشکل برای دندانپزشک است. به‌صورت معمول، درمان کانال ریشه باعث از دست رفتن مقدار زیادی از ساختار دندان می‌شوند (2،1). مطالعات نشان داده‌اند مهم‌ترین فاکتور برای موفقیت کلینیکی دندان‌های درمان ریشه شده، ترمیم نهایی آن‌هاست. میکرولیکیج مواد از ناحیه ترمیم تاج یکی از دلایل اصلی شکست درمان است. (4،3). در بعضی از دندان‌های درمان ریشه شده درصورتی که ساختار باقی مانده دندان کافی باشد و نیروهای فانکشنال کمتری وجود داشته باشد می‌توان از ترمیم‌های مستقیم استفاده کرد. زمانی‌که مقدار متوسطی از ساختار دندان از دست رفته باشد دندان ممکن است با مواد ترمیمی مثل آمالگام یا کامپوزیت جهت فراهم کردن یک کور برای ساپورت و نگهداری روکش بیلدآپ شود (5). ترمیم‌های مستقیم مزایای زیادی دارند، کامپوزیت می‌تواند با باند شدن به نسج دندان باعث حفظ نسج باقی مانده دندان شود و زیبایی لازم را به ما می‌دهد. آمالگام نیز یک ماده سخت و با دوام است که کار با آن راحت می‌باشد و مقاومت بالایی نسبت به پوسیدگی دارد. علاوه بر این موارد به‌طور کلی ترمیم‌های مستقیم باعث حفظ زمان و هزینه می‌شوند (6). با این وجود، ترمیم دندان‌های به شدت آسیب دیده جهت فانکشن و زیبایی معمولاً نیازمند استفاده از ترمیم با پوشش کامل تاجی می‌باشد و فراهم کردن فرم مقاوم و گیر دار زمانی‌که حداقل میزان ساختار دندان باقی مانده است می‌تواند دشوار باشد (8،7). در دندان‌های قدامی درمان ریشه شده برای به‌دست آوردن فرم مقاوم و گیردار معمولاً پست مورد نیاز می‌باشد، در حالیکه در دندان‌های خلفی درمان ریشه شده گسترش به درون فضای پالپ چمبر و کانال، آمالگام پین و پین‌های عاجی پیچ شونده گیر کافی را به ما می‌دهد (8). به‌طور کلی باید سیل تاجی سیستم کانال ریشه در زمان هرچه سریع‌تر بعداز اتمام درمان کانال ریشه تامین شود (9). علاوه بر آن روشن است که یک دندانپزشک تازه‌کار بایستی توانایی کافی در این زمینه را داشته باشد و این امر، زمانی محقق می‌شود، که دانشجوی دندانپزشکی در زمان تحصیل، آموزش لازم و کافی دیده باشد. در مطالعه Girotto، انتخاب‌های درمانی دندان‌های اندو شده تحت‌تأثیر زمان و سطح تحصیلات بود (10). بنابراین، آموزش دانشجویان در این زمینـه، بـه گـسترش نیـاز دارد. پرسـشی کـه مطـرح می‌شود، این است که، آیا آموزش ترمیم دندان‌های درمان ریشه شده متناسب با افزایش کاربرد آن گسترش یافته است؟ لذا این مطالعه با هدف بررسی آگاهی دانشجویان دندانپزشکی یزد از عوامل تدریس شده ترمیم مستقیم دندان‌های درمان ریشه شده در سال 1401 انجام شد.
روش بررسی
این مطالعه توصیفی مقطعی بر روی دانشجویان دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی یزد که تمایل به شرکت در مطالعه را داشتند انجام شد. انتخاب دانشجویان به صورت غیر تصادفی، با استفاده از روش سرشماری از روی لیست انجام شد. تعداد 67 دانشجو وارد مطالعه شدند. برای جمع‌آوری اطلاعات از این دانشجویان، به روش آنلاین از پرسش‌نامه با روایی و پایایی تایید شده استفاده شد. نمونه‌هایی که پرسش‌نامه را به‌طور کامل تکیمل نکرده بودند از مطالعه خارج شدند. اطلاعات جمع‌آوری شده پس از ورود به نرم‌افزار SPSS version 16 توسط آمار توصیفی آزمون آماری کای دو، تست دقیق فیشر، آزمون Mann-Whitney، آزمون T  و ضریب همبستگی پیرسون در سطح معناداری P<  0/05 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. جهت رعایت نکات اخلاقی، هدف از مطالعه برای دندانپزشکان توضیح داده شد. هم‌چنین آزادی مشارکت کنندگان برای شرکت در تحقیق و محرمانه بودن اطلاعات و حفظ آن‌ها رعایت گردید.
نتایج
تعداد ۶۷ نفر از دانشجویان، مورد مطالعه قرار گرفتند. میانگین نمره آگاهی برابر 9/65 ± 32/74 بود و بیشترین نمره آگاهی 56 و کمترین آن 12 بود، میانگین سن افراد شرکت‌کننده برابر 3/14±25 بود. تعداد 36 (53/7%) نفراز دانشجویان دختر و 31 (46/3%) نفر از دانشجویان پسر بودند. به منظور استخراج نتایج تحلیلی ابتدا نرمال بودن توزیع نمره آگاهی با استفاده از آزمون شیپرویلک مورد بررسی قرار گرفت و با توجه به مقدار  P = 0/815متغیر نمره آگاهی دارای توزیع نرمال بود. با توجه به جدول 1 اگرچه میانگین نمره آگاهی در دانشجویان دختر (35/3) بیشتر از دانشجویان پسر (31/9) بود ولی اختلاف آن‌ها با توجه به آزمون تی معنی‌دار نبود‌ (0/156=p‌)
 


جدول1: میانگین نمره آگاهی از عوامل تدریس شده ترمیم مستقیم دندان‌های درمان ریشه شده در دانشجویان دندانپزشکی یزد در سال 1401 بر حسب جنس







نمودار1: میانگین نمره آگاهی دانشجویان دندانپزشکی یزد در سال 1401 بر حسب جنس
در گروه سنی زیر 25 سال میانگین نمره آگاهی برابر 34/78 و در گروه سنی بالاتر از 25 برابر 30/4 بود.
ضریب همبستگی پیرسون بین متغیر نمره آگاهی و سن یک رابطه معکوس و معنی‌دار را نشان داد ( 0/242- = r و P =0/049)




نمودار2: میانگین نمره آگاهی از عوامل تدریس شده ترمیم مستقیم درمان ریشه در دو گروه سنی

جدول 2: میانگین نمره آگاهی از عوامل تدریس شده ترمیم مستقیم درمان ریشه در دو گروه سنی در دانشجویان دندانپزشکی یزد



                           P=0.049   T-test  
بحث
مهم‌ترین هدف دندانپزشکان پس از درمان ریشه، بازسازی دندان برای حفظ زیبایی و فانکشن آن می‌باشد (2). در مطالعه حاضر میانگین نمره آگاهی خوب بود. میان نمره آگاهی دانشجویان و جنسیت ارتباطی یافت نشد اما میان نمره آگاهی و سن، ارتباط معکوس معنادار وجود داشت. آگاهی درمورد ترمیم دندان‌های قدامی نکروز که فقط اکسس خورده بودند، 73/1 درصد و در حفرات کلاس 3 با سایز متوسط 62/7 درصد بود، که نشان از آگاهی بالای دانشجویان بود. اما در مواردی که مقدار متوسطی از نسج دندان از بین رفته باشد، تنها 28/4 درصد دانشجویان، گزینه درست (ونیر) را انتخاب کرده بودند که آگاهی کمتر دانشجویان را نشان می‌داد. در نتایج مطالعه Carvalho  و همکاران نیز توافق نظر وجود دارد که ساختار دندان باقی مانده نقش مهمی در بقای ترمیم دندان‌های درمان ریشه شده ایفا می‌کند (10). دندان‌های خلفی درمان ریشه شده بیشتر در معرض شکست هستند (11). در این مطالعه 56/7 درصد از دانشجویان آگاهی خوبی در رابطه با دندان‌های خلفی داشتند و پوشش کامل کاسپی را راهی برای طول عمر بیشتر دندان‌های خلفی درمان ریشه شده دانستند. در گزارشی که توسط Sharma و همکارانش درباره  مدیریت دندان‌های درمان ریشه شده نیز انجام شده بود، اکثر شرکت‌کنندگان روکش پوشش کامل را برای ترمیم دندان‌های درمان ریشه شده انتخاب کرده بودند که هم‌سو با مطالعه ما بود البته در گزارش Sharma جنسیت و مدرک تحصیلی به‌طور معنی‌داری با آگاهی و عملکرد شرکت‌کنندگان مرتبط بود (12). با توجه به دانش فعلی بهترین زمان برای ترمیم مستقیم دندان‌های درمان ریشه، بلافاصله پس از درمان و برای قرار دادن پست، 24 ساعت پس از درمان ریشه می‌باشد و آگاهی دانشجویان به نسبت خوب بود. در مطالعه Alenzi و همکاران اکثر شرکت‌کنندگان (72%) معمولا کانال را برای پست در طول هفته اول پس از آپچوریشن، و 6/22% ظرف 24 ساعت آماده می‌کردند، که با دانش فعلی و مطالعه ما هم‌سو نبود (13). هدف اصلی استفاده از پست، ایجاد گیر برای کور است، بنابراین باید طول و قطر متناسب با ریشه دندان انتخاب شود و پس از تخلیه گوتا، 4 تا 5 میلی‌متر گوتا در انتهای اپکس باقی بماند و نیاز به 1 تا 2 میلی‌متر فرول می‌باشد (1). اکثر دانشجویان از اندازه مناسب پست آگاه بودند، به خصوص درباره گوتای باقی مانده 70/1% آن‌ها آگاهی کافی را داشتند و 35/8% از شرکت‌کنندگان دانش کافی را درباره حداقل اندازه ی فرول داشتند. اطلاعات دانشجویان در سوالات مربوط به پست نسبت به سایر سوال‌ها کمتر بود. 52/2% میدانستند که بیشترین میزان گیر برای پست‌های فلزی فعال است اما در سوالاتی که مربوط به پست مناسب برای آناتومی های متفاوت در ریشه بود کمتر از 25% دانشجویان پاسخ درست را می‌دانستند. گزارش Girotto و همکاران بیشترین انتخاب‌های گزارش شده در مورد نوع پست‌های مورد استفاده، پست‌های پیش ساخته (45/8%)، پست‌های فلزی (16/7%)، و هر دو پست (16/7%) بودند بودند (14). با توجه به گزارش به‌دست آمده پرکاربردترین سمان برای پست‌های فلزی گلس آینومر و برای فایبرپست‌ها، رزینی می‌باشد. در گزارش Girrito و همکاران، سمان ترجیحی برای پست‌های داخل کانال بر پایه رزین بود که البته این انتخاب تحت تاثیر زمان و سطح تحصیلات بوده است و هم‌سو با سمان انتخابی برای فایبرپست در مطالعه ما بوده است (14). مزایای آمالگام، گلس آینومر و کامپوزیت رزین برای ساختن کور شامل حفظ حداکثر نسج دندان، کاهش جلسات درمانی و کارهای لابراتواری است. آزمایشات معمولاً خصوصیات استحکامی خوبی را نشان داده اند، که این امر احتمالاً به دلیل تطابق خوب آن‌ها با نسج دندان است (15). 52/2‌% از دانشجویان به درستی مواد مناسب برای کور را می‌شناختند. به‌طور کلی این توافق وجود دارد که درمان موفقیت آمیز دندان با بیماری پالپ تا حدزیادی به بازسازی و ترمیم مناسب آن پس از درمان ریشه بستگی دارد. بنابراین در دندانپزشکی مدرن، ترمیم دندان‌های تحت درمان ریشه موضوعی است که همچنان به طور گسترده مورد بررسی قرار می‌گیرد و هنوز جنبه‌های مختلف درمان پس از درمان ریشه بحث برانگیز است.
نتیجه‌گیری
بر اساس نتایج این مطالعه، میانگین نمره آگاهی دانشجویان در ارتباط با عوامل تدریس شده ترمیم مستقیم دندان‌های درمان ریشه خوب بود. اما همچنان ارتقای آگاهی دانشجویان به خصوص در موارد تخریب بالای دندان شده مورد نیاز است. طبق این مطالعه جنسیت تاثیر قابل توجهی روی آگاهی دانشجویان نداشت، اما آگاهی افراد زیر 25 سال بیشتر از افراد بالای 25 سال بود.
کاستی‌ها‌: در این مطالعه به عملکرد دانشجویان بر اساس سال ورودیشان، میزان موفقیت تحصیلی و معدل دانشجویان توجهی نشد.
سپاس‌گزاری
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه تحقیقاتی با شماره ۱۲۸۲۲ است و با حمایت معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد انجام شده که بدینوسیله سپاس‌گزاری می‌شود.
حامی مالی: ندارد
تعارض در منافع: وجود ندارد.
ملاحظات اخلاقی
این مطالعه در «کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد» به تصویب رسیده است (کد اخلاق DENTISTRY.REC. 1401.033 .(IR.SSU.
مشارکت نویسندگان
فهیمه شفیعی در ارائه ایده، در طراحی مطالعه، فاطمه یاوری در جمع‌آوری داده‌ها، فرناز فراهت در تجزیه و تحلیل داده‌ها مشارکت داشته و بی‌تا احدی و مائده خوشدل در تدوین، ویرایش اولیه و نهایی مقاله و همه نویسندگان در پاسخگویی به سوالات مرتبط با مقاله سهیم هستند.
 

 

References:
 
1-    Schwartz RS, Robbins JW. Post Placement and Restoration of Endodontically Treated Teeth: A Literature Review. J Endod 2004; 30(5): 289-301.
2-    Sadr A, Rossi-Fedele G, Love RM, George R, Parashos P, Wu MC, et al. Revised Guidelines for the Endodontic Education of Dentistry Students in Australia and New Zealand (FEBRUARY 2021). Aust Endod J 2021; 47(2): 327-31.
3-    Chugal NM, Clive JM, Spångberg LS. Endodontic Treatment Outcome: Effect of the Permanent Restoration. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2007; 104(4): 576-82.
4-    Hilton TJ, Funkhouser E, Ferracane JL, Schultz-Robins M, Gordan VV, Bramblett BJ, et al. Recommended Treatment of Cracked Teeth: Results from the National Dental Practice-Based Research Network. J Prosthet Dent 2020; 123(1): 71-8.
5-    Mannocci F, Bhuva B, Roig M, Zarow M, Bitter K. European Society of Endodontology Position Statement: The Restoration of Root Filled Teeth. Int Endod J 2021; 54(11): 1974-81.
6-    Robbins JW. Restoration of the Endodontically Treated Tooth. Dent Clin North Am 2002; 46(2): 367-84.
7-    Tang W, Wu Y, Smales RJ. Identifying and Reducing Risks for Potential Fractures in Endodontically Treated Teeth. J Endod 2010; 36(4): 609-17.
8-    Zadik Y, Sandler V, Bechor R, Salehrabi R. Analysis of Factors Related to Extraction of Endodontically Treated Teeth. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2008; 106(5): e31-5.
9-    Hattar S, AlHadidi A, Altarawneh S, Hamdan AAS, Shaini FJ, Wahab FK. Dental Students' Experience and Perceived Confidence Level in Different Restorative Procedures. Eur J Dent Educ 2021; 25(1): 207-14.
10-    Girotto LPS, Dotto L, Pereira GKR, Bacchi A, Sarkis-Onofre R. Restorative Preferences and Choices of Dentists and Students for Restoring Endodontically Treated Teeth: A Systematic Review of Survey Studies. J Prosthet Dent 2021; 126(4): 489. e5.
11-    Carvalho MA, Lazari PC, Gresnigt M, Del Bel Cury AA, Magne P. Current Options Concerning the Endodontically-Treated Teeth Restoration with the Adhesive Approach. Braz Oral Res 2018; 32(suppl 1): e74.
12-    Sharma N, Rosenstiel SF, Fields HW, Beck FM: Smile Characterization by U.S. White, U.S. Asian Indian, and Indian Populations. J Prosthet Dent 2012; 107(5): 327-35.
13-    Sharma D, Agrawal S, Gangurde P, Agarwal S, Srichand R, Sharma V. Awareness, Attitude, and Practice of Dental Practitioners Toward Management of Endodontically Treated Teeth and Factors Associated with it: A Questionnaire Descriptive Survey. J Family Med Prim Care 2020; 9(2): 1113-8.
14-    Alenzi A, Samran A, Samran A, Nassani MZ, Naseem M, Khurshid Z, et al. Restoration Strategies of Endodontically Treated Teeth among Dental Practitioners in Saudi Arabia. A Nationwide Pilot Survey. Dent J (Basel) 2018; 6(3): 44.
15-    Pilo R, Cardash HS, Levin E, Assif D. Effect of Core Stiffness on the in Vitro Fracture of Crowned, Endodontically Treated Teeth. J Prosthet Dent 2002; 88(3): 302-6.