ماهنامه علمی پ‍ژوهشی

مقدمه
سوء‌مصرف مواد مخدر که در سال‌های اخیر رشد روز افزونی را در جهان و ایران داشته (2-1)، یکی از بیماری‌های مزمنی است که اثرات مخرب جسمانی، روانی، اجتماعی و اقتصادی را در پی دارد (4-3). اعتیاد زمینه‌ساز بسیاری از آسیب‌های اجتماعی از جمله طلاق، سرقت، قتل و نزاع بوده و پیامدهای منفی زیادی چون بیماری‌های جسمی و روانی را به دنبال دارد (1). بنابراین عدم مداخله در اعتیاد می‌تواند با آسیب‌های زیادی همراه باشد. اگرچه درمان‌های سوء‌مصرف مواد گستره زیادی چون درمان‌های دارویی (مانند به‌ویژه نورفین و متادون)، روان‌درمانی و انجمن معتادان گمنام (NA) را شامل می‌شود، اما برنامه درمان اعتیاد با نگهدارنده متادون (Methadone maintenance treatment) یکی از مداخلاتی است که در طی سالیان اخیر در جهت درمان و پیشگیری از عود مجدد مصرف مواد مخدر به میزان زیادی مورد استفاده قرار گرفته است (5). اگرچه کارایی متادون این دارو را به عنوان یکی از مداخلات پرطرفدار در خصوص درمان اعتیاد تبدیل کرده است (6) اما مشکلات روانی همراه با اعتیاد مانند افسردگی و اضطراب (depression and anxiety) (7-8) و استرس (stress) (9)، می‌تواند خطر عود مصرف را در بیماران را افزایش داده و هزینه‌های زیادی را به جامعه تحمیل نماید (10). استفاده از درمان‌های مکمل با نگهدارنده متادون یکی از شیوه‌هایی است که می‌تواند اثربخشی برنامه درمان اعتیاد با نگهدارنده متادون را بهبود بخشیده و کارآمدی این شیوه درمانی را افزایش دهد. در این رابطه سرترالین (Sertraline)، که به عنوان یک مهارکننده انتخابی بازجذب مرکزی سروتونین (با نیمه عمر بالا)، که در درمان افسردگی و اضطراب و کاهش علائم استرس مورد استفاده قرار گرفته و برای استفاده روزانه مناسب است (11)، می‌تواند به عنوان درمان مکمل برنامه درمان اعتیاد با نگهدارنده متادون مورد استفاده قرار گیرد. نتایج مطالعات مختلف حاکی از تاثیر سرترالین بر افسردگی و اضطراب (13-12) و استرس (14) است. اما از آنجا که مصرف دارو با نگرانی‌هایی چون وابستگی، عوارض دارویی و عود مجدد همراه است بسیاری از بیماران نسبت به مصرف دارو‌های روانپزشکی مقاومت دارند و در مصرف دارو مقاومت می‌کنند. از آنجا  که روان‌درمانی نیز یکی از مداخلات مورد استفاده در درمان افسردگی، اضطراب و استرس است (16-15)، بنابراین می‌تواند با برنامه درمان اعتیاد با نگهدارنده متادون ترکیب و در جهت بهبود افسردگی، اضطراب و استرس بیماران سوءمصرف مواد تحت درمان نگهدارنده با متادون مورد استفاده قرار گیرد. ازسوی دیگر در بسیاری از موارد نیز ترکیب دو روان‌درمانی، اثربخشی بهتری را به‌همراه داشته است (17). در این رابطه درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت یکی از مداخلاتی است که نتایج موثری در بهبود اختلالات روانی داشته است (18). درمان پذیرش و تعهد (Acceptance and Commitment Therapy) به جای تمرکز بر تغییر مستقیم افکار، احساسات و علائم بدنی، بر پذیرش و تلاش برای احیای ارزش‌ها متمرکز شده (19) و هدف آن دستیابی به یک زندگی غنی‌شده و افزایش انعطاف‌پذیری روانشناختی است (21-20). هدف درمان شفقت (compassion focus therapy) نیز تجربه احساسات و افکار به گونه‌ای است که به‌طور طبیعی اتفاق می‌افتد (22). بر اساس نظر گیلبرت (Gilbert) (2014)، به عوامل، افکار، رفتارهای تسکین‌بخش بیرونی و تصاویر باید درونی شوند تا ذهن فرد همانطور که به عوامل بیرونی واکنش نشان می‌دهد، در برخورد با درونیات نیز آرامش یابد (23). از این‌رو تقویت شفقت با بهبود اختلالاتی چون اضطراب و افسردگی همراه خواهد بود (25-24). از آنجاکه روان‌درمانی به یک چرخه درمانی طولانی نیاز دارد (26) و می‌تواند در شروع و تداوم درمان خلل وارد کند و از طرفی بیماران نیز معمولاً از عوارض جانبی داروها نگرانند (27)، مداخله‌گران از تلفیق دارو و روان‌درمانی استفاده می‌کنند که نتایج موثرتری را در پی داشته است (32-28). در بررسی پیشینه پژوهش، پژوهشی که تفاوت تاثیر درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت و ترکیب آن با سرترالین بر متغیرهای پژوهش را مطالعه کرده باشد، دسترس قرار نگرفت. بنابراین مطالعه حاضر با هدف بررسی اثربخشی درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت با و بدون سرترالین بر افسردگی، استرس و اضطراب در بیماران سوءمصرف مواد تحت درمان نگهدارنده با متادون انجام شد.
روش بررسی
پژوهش حاضـر یـک کارآزمایی بالینی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون بود. جامعه ‌آماری متشکل از تمامی بیماران سوءمصرف مواد تحت درمان نگهدارنده با متادون مراجعه‌کننده به کلینیک‌های ترک اعتیاد شهر یزد در سال 1399 بود. تعیین حجم نمونه بر اساس مقالات موجود و مشابه و پس از مشاوره با متخصص آمار انجام گردید. ماکزیمم حجم نمونه با در نظر گرفتن سطح اطمینان 95 درصد و توان 90 درصد براساس میانگین نمره افسردگی در مطالعه مذکور و در نظر رفتن 20‌% درصد ریزش ، 20 نفر برای هرگروه برآورد گردید. خروجی نرم‌افزار stata14 جهت برآورد حجم نمونه مورد نظر همراه با فرمول مورد استفاده و اجزاء مختلف آن به‌صورت زیر بود:


جهت انتخاب نمونه از روش نمونه‌گیری داوطلبانه با گمارش همتاسازی استفاده شد. بدین صورت که با اعلام فراخوانی از علاقمندان برای شرکت در پژوهش دعوت شد تا در یک جلسه توجیهی حضور یابند. در این مرحله 93 نفر حضور یافتند و پس از آگاهی از اهداف پژوهش به سوالات آزمون (DASS21) جواب دادند. افرادی که در ابعاد پرسش‌نامه نمرات بالاتر از میانگین را به دست آورده و سایر معیارهای ورد را نیز داشتند، برای شرکت در پژوهش مناسب تشخیص داده شدند. در نهایت 40 نفر انتخاب و پس از همتاسازی در دو گروه جایگزین شدند. فلوچارت نمونه‌گیری مراحل پژوهش در شکل ۱ ارائه شده است.
 


شکل ۱: فلوچارت نمونه‌گیری و مراحل پژوهش
 
گروه اول، درمان مبتی بر پذیرش و تعهد غنی‌شده با درمان مبتی بر شفقت و گروه دوم درمان مبتی بر پذیرش و تعهد غنی‌شده با درمان مبتی بر شفقت و سرترالین را دریافت کردند. دارو درمانی توسط روانپزشک و روان‌درمانی نیز توسط دکتری روان‌شناسی و متخصص در زمینه درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت و با نظارت استاید راهنما و مشاور انجام شد. جلسات روان‌درمانی در 8 جلسه یک ساعته و پس از دو هفته از آغاز دارودرمانی شروع شد. دارو درمانی تا پایان دوره ادامه یافت. ملاک‌های ورود به پژوهش شامل کسب میانگین نمره آزمون (DASS21) و تمایل برای شرکت در پژوهش و هم‌چنین ملاک خروج نمونه از پژوهش هم عدم شرکت در پژوهش همزمان و عدم تمایل به ادامه شرکت در پژوهش و عدم پایبندی به قوانین تعیین شد. در پژوهش حاضر از پرسش‌نامه‌های زیر استفاده شد:
پرسش‌نامه اضطراب، استرس و افسردگی (Anxiety, Stress and Depression Questionnaire): به منظور سنجش پریشانی روانی از پرسش‌نامه اضطراب، استرس و افسردگی لاویبوند (1995) (DASS-21) استفاده شد. فرم کوتاه این مقیاس توسط لاویبوند در سال 1995 تهیه شده و دارای 21 گویه است. گویه‌ها روی مقیاس لیکرت چهار درجه ای از صفر (اصلاً) تا سه (خیلی زیاد)پاسخ داده می‌شوند و نمره بالاتر نشان‌دهنده‌ نشانه‌های شدیدتر است. سه سازه افسردگی، اضطراب و استرس هریک به وسیله هفت گویه در این مقیاس ارزیابی می‌شود. پایایی و روایی این مقیاس برای نمونه ایرانی مناسب گزارش شده است؛ همبستگی خرده مقیاس افسردگی با آزمون افسردگی بک، 0/7، همبستگی خرده مقیاس اضطراب با مقیاس خود ارزیابی اضطراب زانک، 0/67 و همبستگی خرده مقیاس استرس با مقیاس استرس ادراک شده، 0/49 به دست آمده است (33). چهارچوب کلی جلسات درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اساس پروتکل اسماعیلی و همکاران (3۴) که روایی آن به تائید چهار نفر از اساتید خبره دانشگاه رسید، به شرح زیر بود.
جلسه اول: آشنایی با اعضاء گروه و برقراری رابطه درمانی، تعیین قوانین حاکم بر جلسات درمان، تصریح رابطه درمانی، معرفی مداخله درمانی، گفتگو در خصوص استرس، اضطراب و افسردگی و علل آن، گفتگو در خصوص کارهایی که اعضا در جهت کاهش استرس، اضطراب و افسردگی انجام داده‌اند و بررسی پیامدهای آن، آموزش تمرین تنفس و ارائه تکلیف.
جلسه دوم: بررسی تکالیف و دریافت بازخورد از جلسه قبل، استعاره چاله، معرفی سه سیستم تنظیم هیجانی و نحوه تعامل آنها با یکدیگر، آشنایی با هیجانات منفی و تهدید کننده از دیدگاه CFT، ماهیت شفقت و ارائه تکلیف.
جلسه سوم: بررسی تکالیف و دریافت بازخورد از جلسه قبل، معرفی کنترل به عنوان مسئله، بحث در مورد دنیای درون و تفاوت آن با دنیای بیرون، استعاره پلی‌گراف، آشنایی با ویژگی‌ها‌ی افراد دارای شفقت (مهربانی، همدلی، تحمل پریشانی، قضاوت نکردن)، پرورش و درک اینکه دیگران نیز نقایص و مشکلاتی دارند پرورش حس اشتراکات انسانی در مقابل احساسات خود تخریب‌گرانه و شرم و ارائه تکلیف.
جلسه چهارم: بررسی تکالیف و دریافت بازخورد از جلسه قبل، معرفی پذیرش و تمایل به عنوان جایگزینی برای کنترل، استعاره میهمان و بیان احساسات پاک و ناپاک، تمرین پرورش خود مشفق (خرد، قدرت، مهربانی، قضاوت نکردن در مورد خود و مسئولیت‌پذیری)، نحوه تصویرسازی در مورد خود مشفق، تمرین رشد خود مشفق و ارائه تکلیف.
جلسه پنجم: بررسی تکالیف و دریافت بازخورد از جلسه قبل، آشنایی با ویژگی‌ها‌ی پنهان زبان که باعث آمیختگی می‌شود، بیان گسلش، استعاره اتوبوس، تمرین مهارت‌ها‌ی شفقت (رفتار مشفقانه، تصویر ذهنی مشفقانه، احساس مشفقانه) و آموزش همدلی، ارائه تکلیف.
جلسه ششم: بررسی تکالیف و دریافت بازخورد از جلسه قبل، معرفی انواع خود، استعاره شطرنج آشنایی با گذشته و آینده مفهوم‌سازی شده، پرورش شفقت‌ورزی نسبت به دیگران، آموزش بخشش، متمرکز کردن خود مشفق به سمت دیگران، ارائه تکلیف.
جلسه هفتم: بررسی تکالیف و دریافت بازخورد از جلسه قبل، حرکت به سمت یک زندگی ارزشمند با یک خودپذیرا و مشاهده‌گر، شناسایی ارزش‌ها و سنجش ارزش‌ها‌ی مراجع، آموزش نوشتن نامه‌ها‌ی مشفقانه، ایجاد آمادگی برای اتمام جلسات ارائه تکلیف.
جلسه هشتم: بررسی تکالیف و دریافت بازخورد از جلسه قبل، تعهد به عمل و ارزش‌ها‌ با وجود موانع، استعاره نهال، ارزیابی تعهد به عمل، ارائه تکلیف دائمی، تکمیل پس آزمون. در طول جلسات ۳ نفر به دلیل گزارش مشکل عوارض دارویی از گروه درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت و سرترالین و ۱ نفر از گروه درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت (به توجه به عدم پایبندی به قوانین دوره) خارج شدند.
تجزیه و تحلیل آماری
 در نهایت اطلاعات جمع‌آوری شده با استفاده از نرم‌افزارversion 16  SPSS نتایج تحلیل شد. برای توصیف داده‌ها از میانگین و انحراف معیار و برای تحلیل روابط بین متغیرها از آزمون‌ تحلیل کوواریانس استفاده شد.
ملاحظات اخلاقی
پروپوزال این تحقیق توسط دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد تایید شده است (کد اخلاق IR.SSU.MEDICINE.REC.1399.171) و ملاحظات اخلاقی نیز شامل بی‌نام بودن پرسش‌نامه‌ها، رضایت کتبی، محرمانه ماندن اطلاعات و حق انصراف در هر مرحله از پژوهش در هر دو گروه بود.
نتایج
بررسی یافته‌های دموگرافیک نشان داد از مجموع 17 نفر آزمودنی گروه درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت و سرترالین، 7 نفر مجرد و 17 نفر نیز متاهل و از 19 نفر آزمودنی گروه درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت 8 نفر مجرد و 11 نفر  متاهل بودند. همچنین از مجموع 17 نفر آزمودنی گروه درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت و سرترالین محدوده سنی 7 نفر در محدوده سنی 20 تا 30 سال، 9 نفر  در محدوده سنی 31 تا 40 سال و 1 نفر در محدوده سنی بالای 41 سال و از مجموع 19 نفر آزمودنی گروه درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت نیز 8 نفر در محدوده سنی20 تا 30 سال، 9 نفر در محدوده سنی 31 تا 40 سال و 2 نفر در در محدوده سنی بالای 41 سال بودند. نتایج آزمون آماری کای اسکوئر نشان داد که بین دو گروه از لحاظ وضعیت تاهل (P=0/770) و وضعیت سنی (P=0/798) شرکت‌کنندگان در پژوهش تفاوت آماری معنادرای وجود ندارد. میانگین و انحراف معیار نمرات متغیرهای پژوهش در مراحل پژوهش به تفکیک گروه در جدول 1 ارائه شده است. نتایج آزمون t زوجی در جدول 1 نشان می‌دهد که میانگین نمرات افسردگی در هر دوگره پس از انجام مداخله به طور معنی‌داری کاهش یافته است. بر این اساس هر دو مداخله بر متغیرهای وابسته تاثیر داشته‌اند. به منظور بررسی فرضیه‌های پژوهش، از روش آماری تحلیل کواریانس چند متغیری (MNCOVA)، استفاده شد. پیش‌فرض‌های آزمون تحلیل کوواریانس در جدول 2 ارائه شده است. نتایج جدول 2 نشان می‌دهد که تمامی مقادیر آزمون شاپیروویلک، لوین و همگنی شیب‌های رگرسیون برای متغیرهای افسردگی، اضطراب و استرس در هر دو گروه‌ غیرمعنی‌دار است (P>0/05).. و دست کم در یکی از متغیرهای وابسته (خودکارآمدی‌ و کمال‌گرایی) بین دو گروه در پس‌آزمون اختلاف معنی‌داری وجود دارد. ضریب اندازه اثر نشان می‌دهد که 53 درصد تفاوت دو گروه مربوط به مداخله آزمایشی است. جهت پی بردن به تفاوت های تـک متغیر، تحلیل کووراریانس تـک متغیری در متـن مانکوا انجام گرفت که نتایج آن در جـدول 4 ارائه شده است. جدول 4 نتایج آزمون تحلیل کوواریانس برای بررسی معناداری تفاوت میانگین‌ها در متغیرهای افسردگی، اضطراب و استرس را نشان می‌دهد. نتایج جدول 4 نشان می‌دهد، با حذف اثر پیش‌آزمون و با توجه به F محاسبه شده، بین میانگین‌های تعدیل شده نمرات متغیرهای پژوهش برحسب عضویت گروهی «درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت و سرترالین یا درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت» در مرحله پس آزمون تفاوت معناداری وجود دارد (0/01>p) با در نظر گرفتن میانگین‌های بدست آمده در جدول 1، می‌توان نتیجه گرفت که درمان ترکیبی سرترالین و درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت در مقایسه با مداخله مبتنی بر درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت تاثیر بیشتری بر افسردگی، استرس و اضطراب در بیماران سوءمصرف مواد تحت درمان نگهدارنده با متادون داشته است.
 

جدول 1: میانگین و انحراف معیار نمرات متغیرهای پژوهش در مراحل پژوهش به تفکیک گروه

                        *پیش‌‌آزمون **پس‌آزمون


جدول 2: پیش‌فرض‌های آزمون تحلیل کوواریانس

                      
1. درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت و سرترالین  2. درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت

جدول 3:  نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس با کنترل پیش‌آزمون





جدول 4: نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس در متن مانکوا با کنترل پیش‌آزمون




 
بحث
مطالعه حاضر با هدف اثربخشی درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت با و بدون سرترالین بر افسردگی، استرس و اضطراب در بیماران سوءمصرف مواد تحت درمان نگهدارنده با متادون انجام شد. به‌طور کلی نتایج نشان داد اگرچه تاثیر هر دو روش درمانی بر متغیرهای پژوهش معنی‌دار بوده (0/01>p)، اما ترکیب این دو مداخله درمانی تاثیر بیشتری بر افسردگی، استرس و اضطراب در بیماران سوءمصرف مواد تحت درمان نگهدارنده با متادون داشته است (0/01>p). نخستین نتیجه پژوهش نیز حاکی از اثربخشی درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت بر افسردگی، استرس و اضطراب در بیماران سوءمصرف مواد تحت درمان نگهدارنده با متادون بود (17،18،24،25). نتیجه به‌دست آمده را می‌تواند اینگونه تبیین نمود که مداخله درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت در مرحله نخست به افراد این آموزش را می‌دهد تا افکار آزاردهنده خود را تنها به عنوان یک فکر تجربه کرده و از ماهیت ناکارآمد فعلی خود آگاه شوند و به‌جای پاسخ به آن، انجام آنچه در زندگی برایشان مهم است و در راستای ارزش‌هایشان است بپردازند، باعث می‌شود تا بهزیستی روانشناختی افراد افزایش یابد. هم‌چنین شفقت به خود نیز با ایجاد مهارت‌هایی در جهت تقویت من مشفق، اثرات خودسرزنشگری را در آموزش ‌گیرندگان کاهش دهد. از آنجاکه احساس گناه، سرزنشگری و نشخوارگری می‌تواند اثرات درمانی را کاهش دهد، شفقت به خود با تاثیر بر این مولفه‌ها، توانست اثر درمان پذیرش و تعهد را بهبود بخشد. نتیجه دیگر پژوهش نشان داد درمان ترکیبی سرترالین و درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت در مقایسه با مداخله مبتنی بر درمان پذیرش و تعهد غنی‌شده با شفقت تاثیر بیشتری بر افسردگی، استرس و اضطراب در بیماران سوءمصرف مواد تحت درمان نگهدارنده با متادون داشته است. نتیجه این بخش نیز همسو با نتایج مطالعات پیشین است که نشان می‌دهد که ترکیب روان‌درمانی و دارودرمانی تاثیر بیشتری بر مشکلات روان‌شناختی دارد (17،۱۸،30). در توضیح نتایح این بخش می‌تواند گفت اگرچه سرترالین با مهار بازجذب سروتونین باعث افزایش میزان این انتقال‌دهنده عصبی شده و افسردگی، اضطراب و استرس را کاهش می‌دهد (1۴-12)، اما از آنجاکه درمان دارویی طولانی مدت باعث مقاومت دارویی و بروز عوارض جانبی در برخی از بیماران می‌شود (27)، بسیاری از افراد ممکن است از مصرف دارو امتناع کنند. از سوی دیگر در حالیکه روان درمانی نگرانی‌های مرتبط با عود و عوارض دارویی را به همراه ندارد اما با توجه به نداشتن اثر آنی، طولانی بودن فرآیند اثربخشی و درمان، ممکن است سبب شود تا بیماران دارای سوءمصرف مواد مخدر تمایلی به استفاده از آن را نداشته باشند. اما ترکیب این دو مداخله می‌تواند موانع و مشکلات هر دو روش را کاهش دهد. در واقع به نظر می‌رسد به خصوص در بیماران مقاوم به درمان یا افرادی که روان درمانی برای آن‌ها دشوارتر است (مثل بیماران سوءمصرف مواد مخدر)، دارو می‌تواند زمینه مناسبتری را برای بهبود همکاری درمانی در مراجعان ایجاد نماید و به بهبود تاثیر روان‌درمانی منجر شود. پس از ایجاد زمینه مناسب مداخله روان‌درمانی با بهبود مهارت‌های آموزش‌گیرندگان، اثربخشی و ثبات بیشتری را نتایج درمان ایجاد نماید.
نتیجه‌گیری
در مجموع یافته‌های پژوهش حاکی از اثربخشی بیشتر درمان تلفیقی روان‌درمانی و دارودرمانی بر افسردگی، استرس و اضطراب در معتادان تحت درمان نگهدارنده با متادون بود. بدین ترتیب استفاده همزمان از روان‌درمانی و دارودرمانی باعث کاهش بیشتر نمرات افسردگی، اضطراب و استرس در معتادان تحت درمان نگهدارنده با متادون شد. پیشنهاد می‌شود مراکز درمانی نگهدارنده با متادون در کنار متادون‌درمانی از درمان‌های ترکیبی روان‌درمانی و دارودرمانی نیز استفاده نمایند. تعداد کم اعضای نمونه، عدم امکان برگزاری جلسات حضوری به دلیل شیوع و خطر ابتلا به کووید 19، عدم برگزاری دوره پیگیری و عدم کنترل متغیرهای مداخله‌گر از مهمترین محدودیت‌های پژوهش حاضر بود. پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آتی سایر مولفه‌های مرتبط با معتادان تحت درمان نگهدارنده با متادون چون کیفیت زندگی، سبک زندگی و امید به زندگی نیز بررسی شود.
سپاس‌گزاری
از کارکنان و بیماران کلینیک‌های ترک اعتیاد شهر یزد و تمامی افرادی که به نحوی در انجام این تحقیق محقق را یاری نمودند تشکر و قدرانی میکنم. این پژوهش برگرفته از پایان‌نامه دکتری رشته داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد است که با حمایت این دانشگاه به انجام رسیده است.
حامی مالی: دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد.
تعارض در منافع: وجود ندارد.
 


 

References:
 
1-    Hughes K, Ford K, Kadel R, Sharp CA, Bellis MA. Health and Financial Burden of Adverse Childhood Experiences in England and Wales: A Combined Primary Data Study of Five Surveys. BMJ Open 2020; 10(6): e036374.
2-    Hajiha Z, Bahrami Ehsan H, Rostami R. Addict Women’s Lived Experience in Tehran: Development of an Explanatory Model. Research on Addiction Quarterly Journal of Drug Abuse 2018; 12(47): 111-34. [Persian]
3-    Javed S, Chughtai K, Kiani S. Substance Abuse: From Abstinence to Relapse. Life and Science 2020; 1(2):68-71.
4-    La France B. Difference between Men and Women in Drug Use Disorders. Archives of Clinical and Medical Case Reports 2019; 3(1): 27-32.
5-    Hojatkhah M. Effectiveness of Positive Skills Training on Psychological Hardiness Male Substance Dependent During Treatment with Methadone. Scientific Quarterly Research on Addiction 2020; 13(54): 229-43. [Persian]
6-    Frank D. A Chance to Do it Better: Methadone Maintenance Treatment in the Age of Covid-19. J Subst Abuse Treat 2021; 123: 108246.
7-    Windarwati HD, Megananda NK, Nova R, Kusumawati MW, Ati NA. Stress, Anxiety, and Depression with Potential Adolescent Drug Abuse: A Cross-Sectional Study. Jurnal Keperawatan 2021; 13(1): 191-202.
8-    Giovannetti C, Garcia Arce S, Rush B, Mendive F. Pilot Evaluation of a Residential Drug Addiction Treatment Combining Traditional Amazonian Medicine, Ayahuasca and Psychotherapy on Depression and Anxiety. J Psychoactive Drugs 2020; 52(5): 472-81.
9-    Wemm SE, Sinha R. Drug-Induced Stress Responses and Addiction Risk and Relapse. Neurobiol Stress 2019; 10: 100148.
10-    Roodbari O, Aghayousefi A, Alipour A, Oraki M. Comparing the Effects of Combined Cognitive Behavioral Therapy and Methadone Therapy with the Association of Narcotics Anonymous Addicts on Executive Functions of Quitting Drugs Volunteer Addicts in Jiroft. J Jiroft Univ Med Sci 2020; 7(2): 366-73. [Persian]
11-    GE W, SHENG W, XU Q, LI Q, SU L, WU S. Effects of SSRI Antidepressant Sertraline on Ocular Surface Function in Patients with Postpartum Depression. Chinese Journal of Clinical Pharmacology and Therapeutics 2020; 25(4): 440.
12-    Gilliam FG, Black KJ, Carter J, Freedland KE, Sheline YI, Tsai WY, et al. A Trial of Sertraline or Cognitive Behavior Therapy for Depression in Epilepsy. Ann Neurol 2019; 86(4): 552-60.
13-    McDowell CP, Dishman RK, Gordon BR, Herring MP. Physical Activity and Anxiety: A Systematic Review and Meta-Analysis of Prospective Cohort Studies. Am J Prev Med 2019; 57(4): 545-56.
14-    Rauch SAM, Kim HM, Powell C, Tuerk PW, Simon NM, Acierno R, et al. Efficacy of Prolonged Exposure Therapy, Sertraline Hydrochloride, and their Combination among Combat Veterans with Posttraumatic Stress Disorder: A Randomized Clinical Trial. JAMA psychiatry 2019; 76(2): 117-26.
15-    Ghorbani A, Ghezelbash S, Alizadeh Mirashrafi H, Khosravi M. The Effect of Spiritual Group Therapy on Depression, Anxiety and Stress of Family Caregivers of Children with Cancer. Complementary Medicine Journal 2021; 11(3): 196-209.[Persian]
16-    Järvelä-Reijonen E, Puttonen S, Karhunen L, Sairanen E, Laitinen J, Kolehmainen M, et al. The Effects of Acceptance and Commitment Therapy (Act) Intervention on Inflammation and Stress Biomarkers: A Randomized Controlled Trial. Int J Behav Med 2020; 27(5): 539-55.
17-    Ariana-Kia E, Moradi AR, Hatami M. The Effectivness of Combined of Brief Behavioral Activation Therapy and Mindfulness-Based Cognitive Therapy in Patients with Major Depressive Disorder. Journal of Clinical Psychology 2014; 6(1): 15-27. [Persian]
18-    Zahiri S, Dehghani A, Izady R. The Effectiveness of Acceptance and Commitment Therapy (ACT) Enriched with Compassion Focus Therapy (CFT) for High School Males Obsession with Obsessive-Compulsive Disorder. Journal of Psychological Studies 2018; 13(4): 93-108. [Persian]
19-    Bai Z, Luo S, Zhang L, Wu S, Chi I. Acceptance and Commitment Therapy (ACT) to Reduce Depression: A Systematic Review and Meta-Analysis. J Affect Disord 2020; 260: 728-37.
20-    Coto-Lesmes R, Fernández-Rodríguez C, González-Fernández S. Acceptance and Commitment Therapy in Group Format for Anxiety and Depression. A Systematic Review. J Affect Disord 2020; 263: 107-20.
21-    Hayes SC. Acceptance and Commitment Therapy, Relational Frame Theory, and the Third Wave of Behavioral and Cognitive Therapies. Behavior therapy 2004; 35(4): 639-65.
22-    Lathren CR, Rao SS, Park J, Bluth K. Self-Compassion and Current Close Interpersonal Relationships: a  Scoping Literature Review. Mindfulness (N Y) 2021; 12(5): 1078-93.
23-    Gilbert P. The Origins and Nature of Compassion Focused Therapy. Br J Clin Psychol 2014; 53(1): 6-41.
24-    Hughes M, Brown SL, Campbell S, Dandy S, Cherry MG. Self-Compassion and Anxiety and Depression in Chronic Physical Illness Populations: A Systematic Review. Mindfulness 2021; 12: 1597-610.
25-    Egan SJ, Rees CS, Delalande J, Greene D, Fitzallen G, Brown S, et al. A review of self-compassion as an active ingredient in the prevention and treatment of anxiety and depression in young people. Adm Policy Ment Health 2022; 49(3): 385-403.
26-    Mohr DC, Ho J, Duffecy J, Baron KG, Lehman KA, Jin L, et al. Perceived Barriers to Psychological Treatments and their Relationship to Depression. J Clin Psychol 2010; 66(4): 394-409.
27-    Berlim MT, Turecki G. Definition, Assessment, and Staging of Treatment—Resistant Refractory Major Depression: A Review of Current Concepts and Methods. Can J Psychiatry 2007; 52(1): 46-54.
28-    Cuijpers P, Andersson G, Donker T, van Straten A. Psychological Treatment of Depression: Results of a Series of Meta-Analyses. Nord J Psychiatry 2011; 65(6): 354-64.
29-    Jobst A, Brakemeier E-L, Buchheim A, Caspar F, Cuijpers P, Ebmeier KP, et al. European Psychiatric Association Guidance on Psychotherapy in Chronic Depression Across Europe. Eur Psychiatry 2016; 33: 18-36.
30-    Kamenov K, Twomey C, Cabello M, Prina AM, Ayuso-Mateos JL. The Efficacy of Psychotherapy, Pharmacotherapy and their Combination on Functioning and Quality of Life in Depression: A Meta-Analysis. Psychol Med 2017; 47(3): 414-25.
31-    Liu W, Li G, Wang C, Wang X, Yang L. Efficacy of Sertraline Combined with Cognitive Behavioral Therapy for Adolescent Depression: A Systematic Review and Meta-Analysis. Comput Math Methods Med 2021; 2021: 5309588.
32-    Xiang Y, Cuijpers P, Teng T, Li X, Fan L, Liu X, et al. Comparative Short-Term Efficacy and Acceptability of a Combination of Pharmacotherapy and Psychotherapy for Depressive Disorder in Children and Adolescents: A Systematic Review and Meta-Analysis. BMC Psychiatry 2022; 22(1): 139.
33-    Hosseini Kiasari ST, Ghamari Givi H, Khaleqkhah A. The Efficacy of Cognitive-Existential Group Therapy in Reducing the Levels of Depression, Anxiety and Stress in Patients with Multiple Sclerosis. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences 2015; 24(122): 368-72. [Persian]
34-    Esmaeili L, Amiri S, Abedi M, Molavi H. The Effect of Acceptance and Commitment Therapy Focused on Self -Compassion on Social Anxiety of Adolescent Girls. Clinical Psychology Studies 2018; 8(30): 117-37. [Persian]