ماهنامه علمی پ‍ژوهشی

سردبیر محترم
بیماری کرونا ویروس 2019 (کووید-19) (Coronavirus disease 2019 (COVID-19)) در دسامبر سال 2019 به‌عنوان یک بیماری همه‌گیر در چین آغاز شد و در حال حاضر به‌سرعت در حال گسترش است. کووید-19 یکی از موارد جدید کرونا ویروس است که شباهت زیادی با کرونا ویروس سارس (SARS-CoV) و کرونا ویروس خاورمیانه (MERS-CoV) دارد (1). این بیماری معمولاً با علائم تنفسی ساده‌ای همچون سرفه خشک، خستگی، تب و علایم گوارشی همراه است. کرونا ویروس 2019 تهدیدی جدی برای سلامت جسمی و زندگی افراد ایجاد کرده و باعث مشکلات گسترده روان‌شناختی و جسمانی شده است. در واقع، پیش‌بینی ناپذیر بودن وضعیت، نبود درمان قطعی، عدم اطمینان از زمان کنترل بیماری و انتقال سریع انسان به انسان از مهم‌ترین دلایل نگرانی در بیشتر مردم جهان می‌باشد (2). با توجه به شدت همه‌گیری و سرعت شیوع آن، اگرچه در حال حاضر تمرکز بیشتر روی تأثیرات جسمانی، پزشکی و اقتصادی آن است، اما نقش آن در بروز علایم روان‌‌شناختی انکار‌نشدنی است. اطلاعاتی که توسط منابع مختلف درباره شیوه‌های آلودگی به ویروس بیان می‌شود ممکن است باعث افزایش ترس افراد از آلوده شدن به خود و اطرافیانشان شود. به همین دلیل تقاضای عموم مردم برای لوازم بهداشتی پیشگیری کننده از جمله ماسک، الکل، ضد‌عفونی کننده‌های سطوح، صابون و دستکش را افزایش داده است (3). ترس یک مکانیسم دفاعی است که فرد در برابر موقعیت‌های خطرناک نشان می‌دهد و شامل واکنش‌های اساسی لازم برای زنده ماندن از این شرایط تهدیدآمیز است. با این حال، ترسی که متناسب با شرایط فعلی نباشد، ممکن است منجر به‌اختلالات روان‌شناختی گوناگونی مانند وسواس فکری-عملی (Obsessive-Compulsive Disorder)، اضطراب، افسردگی و پانیک شود (4). اختلال وسواس فکری-عملی یکی از شایع‌ترین، ناتوان‌کننده‌ترین و مقاوم‌ترین اختلالات روان‌شناختی مطرح می‌باشد که در پنجمین ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders-5)، از دیگر اختلالات اضطرابی جدا شده است (5). وسواس دربرگیرنده فکر یا احساسی عودکننده و اجبار رفتاری آگاهانه نظیر شمارش، وارسی، یا اجتناب است، که باعث افزایش اضطراب در فرد می‌شود، حال آنکه هرچند انجام اعمال اجباری در تلاش برای کاستن اضطراب همراه با وسواس فکری انجام می‌گیرد، همیشه به کم شدن این اضطراب منجر نمی‌گردد (6). بررسی‌ها نشان داده‌اند حدود 2 درصد از افراد به صورت جدی درگیر وسواس فکری-عملی هستند. با این وجود، علائم خفیف‌تر ممکن است شیوع بسیار بالاتری در جامعه داشته باشد. بیماران مبتلا به وسواس فکری و علمی علائم متنوعی از جمله آلودگی یا تمیز کردن، احتکار یا انباشت، چک کردن، تقارن و آداب وسواسی را دارند. با این حال، طبق بررسی‌های انجمن روان-شناسی آمریکا (American Psychological Association) ترس از آلودگی شایع‌ترین وسواس به حساب می‌آید. ترس از آلودگی غالباً با آداب اجباری مانند شستشوی دست‌ها، تمیز کردن و انجام اقدامات متناسب برای کاهش قرار گرفتن در معرض منابع آلوده همراه است (5). با توجه به اینکه رعایت بهداشت فردی (شست و شوی مداوم دست‌ها، استفاده از ماسک و دستکش) و حفظ فاصله‌‌گذاری اجتماعی یکی از مهم‌ترین روش‌ها در جهت پیشگیری و جلوگیری از شیوع هرچه بیشتر ویروس کووید-19 است، خطر ابتلا به وسواس‌‌های عملی و احتکار طی همه‌گیری ویروس کرونا 2019 بسیار محتمل تلقی می‌شود (7). در واقع این فشار و استرسی که ویروس کووید-19 ایجاد می‌کند، افرادی که زمینه لازم برای ابتلا به وسواس فکری-عملی دارند را دچار مشکل کرده است. تا جایی که این نظافت و تمیزی به صورت افراطی صورت می‌گیرد و روند زندگی عادی آنان را مختل می‌‌‌‌کند (8-6). علاوه بر یادآوری مکرر در مورد اهمیت نظافت و بهداشت فردی توسط منابع مختلف، تصور می‌شود طی همه‌گیری ویروس کووید-19 و لزوم اجرای فاصله‌گذاری اجتماعی، در نظر گرفتن اختلال احتکار (Hoarding Disorder)، که بخشی از طیف گسترده وسواس فکری- عملی نیز هست، از اهمیت بالایی برخوردار است (9). احتکار، جمع‌آوری بیمارگونه نامیده می‌شود که به‌صورت گردآوری و شکست در کنار گذاشتن اموال ظاهراً بی‌فایده یا با ارزش محدود، درهم‌ریختگی، کاهش فضای زندگی و متوقف‌کردن فعالیت‌هایی که برای آن فضا طراحی شده بودند، تعریف می‌گردد (5). به بیانی دیگر احتکار وضعیتی روان‌شناختی است که به‌صورت جمع‌آوری و ناتوانی در کنار گذاشتن وسایل مختلف مشخص می‌شود که در طول پاندمی کرونا ویروس 2019 افزایش چشمگیری داشته است. در روزهای ابتدایی بسیاری از فروشگاه‌های غذایی با‌حجوم مردم مواجه شدند که منجر به تخلیه قفسه‌های فروشگاه‌ها و حتی انبارها شد. داروخانه‌ها نیز با کمبود الکل، ماسک، دستکش و دستمال کاغذی روبرو شدند. در واقع، بسیاری از مردم و شرکت‌ها به علت ترس از کمبود این موارد یا گران فروختن، اقدام به احتکار و انباشت غیر ضروری کردند (10). در مجموع، نتایج مطالعات انجام شده در زمینه ابعاد وسواس آلودگی و احتکار طی همه‌گیری کرونا ویروس 2019 نشان‌دهنده این واقعیت است که بسیاری از افراد در سنین مختلف، درگیر این چالش فکری و عملی شدند. از طرفی دیگر، شیوع وسواس در دوران بیماری‌های پاندمی بسیار شایع و فراگیر است تا جایی که سال‌ها بعد از بیماری ممکن است این وسواس به نسل‌های آینده انتقال داده شود. بر همین اساس لازم است اقدامات و مداخلات پیشگیرانه‌‌ای در جهت کنترل و کاهش وسواس فکری-عملی توسط روان‌شناسان و مشاوران صورت گیرد. از سویی دیگر، باتوجه به اینکه در پاییز و زمستان شاهد تشدید ویروس کووید-19 در داخل کشور هستیم لازم است اقداماتی در جهت افزایش تولید وسایل بهداشت فردی و مواد ضدعفونی کننده صورت گیرد. هم‌چنین تدابیری به‌منظور مدیریت در توزیع این مواد و جلوگیری از احتکار احتمالی آن، توسط مسئولین ذیربط اتخاذ گردد.
تعارض در منافع: وجود ندارد.

References:
1-Wu YC, Chen CS, Chan YJ. The Outbreak of COVID-19: An Overview. J Chin Med Assoc 2020; 83(3): 217-20.
2-Huang X, Wei F, Hu L, Wen L, Chen K. Epidemiology and Clinical Characteristics of COVID-19. Arch Iran Med 2020: 23(4); 268-71.
3-Storch EA, Schneider SC, Guzick A, McKay D, Goodman WK. Impact Of COVID-19 on Exposure and Response Prevention for Obsessive-Compulsive Disorder: Present and Post-Pandemic Considerations. Psychiatry Res 2020; 292: 113310.
4-Seçer İ, Ulaş S. An Investigation of the Effect of COVID-19 on OCD in Youth in the Context of Emotional Reactivity, Experiential Avoidance, Depression and Anxiety. Int J Mental Health and Addiction 2020: 1-4.
5-Abramowitz JS, Jacoby RJ. Obsessive compulsive disorder in the DSM‐5. Clinical Psychology: Science and Practice. 2014; 21(3): 221-235.
6-Benatti B, Albert U, Maina G, Fiorillo A, Celebre L, Girone N, et al. What Happened to Patients with Obsessive Compulsive Disorder During the COVID-19 Pandemic? A Multicenter Report from Tertiary Clinics in Northern Italy. Frontiers in Psychiatry 2020; 11: 720.
7-Shafran R, Coughtrey A, Whittal M. Recognising and Addressing the Impact of COVID-19 on Obsessive-Compulsive Disorder. The Lancet Psychiatry 2020; 7(7): 570-72.
8-Chakraborty A, Karmakar S. Impact of COVID-19 on Obsessive Compulsive Disorder (OCD). Iranian J Psychiatry 2020; 15(3): 256-9.
9-Banerjee DD. The other side of COVID-19: Impact on Obsessive Compulsive Disorder (OCD) and Hoarding. Psychiatry Res 2020; 288: 112966.
10-Baddeley M. Hoarding in the Age of COVID-19. J Behav Econom for Policy 2020; 4(S): 69-75.