ماهنامه علمی پ‍ژوهشی

مقدمه
طاسی منطقه‌ای یا آلوپسی آره‌آتا بیماری نسبتاً شایعی است که از مشخصات آن پیدایش یک یا چند ناحیه بیضی شکل، گرد، محدود و بدون مو است. این بیماری علت مراجعه 2 تا 3 درصد از بیماران پوستی است که به‌عنوان بیماران جدید به مراکز پوست مراجعه می‌کنند (1).‌ تغییرات پاتولوژیک در این بیماری ممکن است به تدریج کل پوست سر (آلوپسی Totalis) و یا تمام بدن (آلوپسی Universalis) را تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری شروع سریع و البته غیر قابل‌ پیش‌بینی دارد، بیشتر در جوانان شایع است و عمده بیماران را قبل از 40 سالگی تحت تأثیر قرار می‌دهد (2). در مطالعه‌ای که بر روی گروهی از شهروندان ایالات متحده انجام شد، هیچ تفاوت قابل‌توجهی در بروز آلوپسی آره آتادر موارد زن و مرد نشان داده نشد.محققان مختلف بیان داشته‌اند که استرس عاطفی نقش مهمی درایجاد و تشدید آلوپسی آره آتا ایفا می‌کند. سایر عوامل مانند استعداد ژنتیکی و بیماری‌های خودایمنی علاوه بر استرس نیز پیشنهاد شده است (4،3). نقش عوامل روان شناختی در این بیماری مدتهاست که مطرح است، تا چند دهه آلوپسی آره‌آتا به عنوان نمونه‌ای از بیماری‌های روان‌شناختی در نظر گرفته می‌شد. نویسندگان متفاوت با یافته‌های متناقض درجاتی از آسیب‌های روحی و هم‌چنین وقایع روانی به‌خصوص استرس و اضطراب را در شروع علائم در بیماران، با این شرایط گزارش می‌دهند (5).‌ مطالعات متعدد نشان داده است که این بیماری می‌تواند با اختلالات روانی مثل اختلال اضطرابی، اختلال افسردگی ماژور، اختلال شخصیتی ضد‌اجتماعی، ترس از جامعه و اختلالات سایکوتیک همراه باشد و شیوع این اختلالات به‌خصوص افسردگی، استرس و اضطراب در این بیماران به‌طور معنی‌داری از سایر افراد بیشتر است (6،7). در خصوص اختلالات روانی مربوط به این بیماری، در کشور ما مطالعات محدودی صورت گرفته است. در مطالعه صفا و همکاران در خرم‌آباد، از مجموع 90 بیمار مورد بررسی 1/80 درصد بیماران مبتلا به اضطراب و 1/75 درصد مبتلا به افسردگی بودند (8). بنابراین با توجه به مشکلات ذکر شده در مورد این بیماری و هم‌چنین ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی منطقه، مطالعه حاضر با هدف تعیین فراوانی استرس و اضطراب و افسردگی در بیماران مبتلا به آلوپسی آره‌آتا مراجعه کننده به کلینیک‌های تخصصی پوست در شهر یزد در سال 1396 انجام شد.
روش بررسی
این مطالعه مقطعی تحلیلی می¬باشد. جامعه مورد بررسی تعداد 50 نفر از بیماران مبتلا به آلوپسی آره آتا مراجعه‌کننده به کلینیک‌های تخصصی پوست شهر یزد (درمانگاه‌های بیمارستان شهدای محراب- بیمارستان شهید صدوقی و کلینیک خاتم‌الانبیا) در طی سال‌ 1396 بودند. معیار‌های خروج از مطالعه شامل افراد دارای بیماری‌های روان‌پزشکی اخیر و تحت درمان با داروهای روان‌پزشکی یا اختلال استرس شدید مثل طلاق، فوت همسر، بیماری‌های جدی و حاد جسمانی (سکته، کبدی، کلیوی) بود. این بیماران پس از کسب رضایت‌نامه اگاهانه به‌عنوان نمونه وارد پژوهش شدند. پرسش‌نامه‌ای بر اساس متغیرها که شامل جنس (شامل مرد یا زن)، سن، وضعیت تحصیلات (بی‌سواد، سیکل، سیکل تا دیپلم و بالاتر از دیپلم)، دفعات عود، مدت ضایعه و مکان ضایعه بود توسط محقق تکمیل شد. برای محاسبه نمره شاخص‌های افسردگی، استرس و اضطراب از پرسش‌نامه استاندارد 11Dass استفاده شد. این پرسش‌نامه از 21 سوال تشکیل شده است که هر کدام از شاخص‌های افسردگی،استرس و اضطراب، 7 سوال را شامل می‌شوند.‌ سوالات 3،5،10،13،16،17و21برای افسردگی، سوالات 2،4،7،9،15،19 و20 برای اضطراب و سوالات 1،6،8،11،12،14 و 18 برای استرس هستند. هر سوال 4 پاسخ دارد: اصلاً (0نمره)،کم (1نمره)، متوسط (2نمره) و زیاد (3‌نمره) دارد. در کل برای هر یک از شاخص‌های افسردگی، استرس و اضطراب نمره‌ای بین 0 تا 21 ثبت می‌شود. نمره زیر 7 خفیف، نمره بین 14-7 متوسط و نمره بالای 14 شدید محسوب می‌شود. در ادامه این پرسش‌نامه توسط بیماران تکمیل شد. گروه شاهد بعد از کنترل از لحاظ سن و جنس با گروه مورد از بین پرسنل و کارمندان بیمارستان شهدای محراب یزد و دانشجویان در همین بیمارستان انتخاب شدند. این افراد فاقد بیماری الوپسی آره‌آتا بودند و هیچ‌گونه بیماری دیگری نیز نداشتند‌ و هم‌چنین اختلال استرس شدید نیز نداشتند. پرسش‌نامه Dass توسط این افراد نیز تکمیل شد.
تجزیه وتحلیل آماری
بعد از جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از نرم¬افزار SPSS Version 13 و برای بررسی ارتباط بین متغیرها از آزمون T-test و Chi-Square استفاده شد.
ملاحظات اخلاقی
پروپوزال این تحقیق توسط دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد با (کد اخلاق (IR.SSU.MEDICINE.REC.1396.130 تایید شده است
نتایج
از 100 نفر شرکت‌کننده در مطالعه،50 نفر گروه مورد(مبتلا به آلوپسی آره‌آتا) و 50 نفر گروه کنترل بودند. از بین این 100فرد مورد بررسی، 36 نفر (36%) زن و 64 نفر (64%) مرد بوده‌اند. نتایج مطالعه در مورد توزیع فراوانی مکان ضایعه در بیماران مبتلا به آلوپسی آره‌آتا نشان می‌دهد که 25 نفر (50%) دارای ضایعه در صورت،20 نفر (40%) ضایعه در اسکالپ و 5 نفر (10%) ضایعه هم در صورت و هم در اسکالپ داشتند. نتایج مطالعه در مورد میانگین دو متغیر تعداد دفعات عود ضایعه و مدت ضایعه (بر حسب ماه) در بیماران مبتلا به آلوپسی آره‌آتا نشان می‌دهد که میانگین تعداد دفعات عود ضایعه در بیماران 02/2±/4/1با حداقل تعداد عود صفر و حداکثر تعداد عود10 بار و میانگین مدت ضایعه 52/53±5/23 ماه با حداقل زمان1 ماه و حداکثر زمان 264 ماه بوده است. بین توزیع فراوانی جنسیت در دو گروه مورد بررسی و میانگین سن در دو گروه مورد بررسی، تفاوت آماری معناداری یافت نشد (05/0  
جدول 1:میانگین متغیرهای نمره افسردگی، اضطراب و استرس در دو گروه مورد بررسی


جدول 2: میانگین نمره متغیرهای افسردگی، اضطراب و استرس در دو گروه مورد بررسی در زنان (ازمون T-test)


جدول 3:میانگین نمره متغیرهای افسردگی، اضطراب، استرس در دو گروه مورد بررسی در مردان (ازمون T-test)



نمودار 1: میانگین نمره متغیرهای افسردگی، اضطراب و استرس در دو گروه مورد بررسی در بازه سنی 17-29 (ازمون T-test)
 
بحث
نقش عوامل روان‌شناختی دربیماری آلوپسی آره‌آتا مدت‌هاست که مطرح شده است، تا چند دهه آلوپسی آره آتا به‌عنوان نمونه‌ای از بیماری‌های روان‌شناختی درنظرگرفته می‌شد. پژوهش‌گران نقش استرس واضطراب را در شروع علائم در بیماران با این بیماری را گزارش کردهاند (5). مطالعات زیادی به بررسی کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به آلوپسی آره‌آتا پرداخته‌اند. در مطالعه سال 2011 که با هدف تأثیر آلوپسی آره‌آتا بر کیفیت زندگی که شامل زندگی اجتماعی بیماران بزرگسال با فرم شدید این بیماری می‌شد، انجام شد،‌ مشخص شد استرس و سایر عوامل روانی در علیت این بیماری نقش داشته و اشکال شدید آلوپسی آره‌آتا تأثیر عمده‌ای بر روی
روان و رفاه بیماران دارد‌ (9). هم‌چنین در مطالعه دیگری که در برزیل در سال 2013 با هدف بررسی کیفیت زندگی در بیماران برزیلی مبتلا به آلوپسی آره‌آتا و بر روی 37 بیمار مبتلا به آلوپسی آره‌آتا و 49 سالم که از نظر جنس و سن با بیماران مطابقت داشتند انجام شد، مشخص شد که اختلال در کیفیت زندگی در این بیماران می‌تواند در جنبه‌های عاطفی، روانی و اجتماعی آن‌ها تأثیر‌گذار باشد‌ (10). در مطالعه دیگر در سال 1991، طول عمر شیوع اختلالات روانی در بیماران مبتلا به آلوپسی آره‌آتا مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که از بین 31 بیمار 74 درصد یک یا تعداد بیشتری از اختلالات روانی را داشتند.در 39 درصد از این بیماران استرس وجود داشت و در 39 درصد نیز اضطراب عمومی دیده می شد (11). با این پیشینه مطالعه ما با هدف بررسی تعیین فراوانی استرس و اضطراب و افسردگی در بیماران مبتلا به آلوپسی آره‌آتا مراجعه‌کننده به کلینیک‌های تخصصی پوست شهر یزد در سال 1396 انجام شد. نتایج مطالعه ما نشان داد که میانگین سن شرکت‌کنندگان در مطالعه7 /8±27/30، میانگین مدت ضایعه 52/53±5/23 ماه و میانگین دفعات عود ضایعه 02/2±4/1 بوده است. ز 100 نفر شرکت کننده در مطالعه،36 نفر (36%) زن و 64 نفر (64%) مرد بوده‌اند. بین میانگین نمره افسردگی، نمره اضطراب و نمره استرس در دو گروه مورد بررسی تفاوت آماری معناداری یافت شد. هم‌چنین بین میانگین نمره افسردگی و اضطراب در زنان در دو گروه مورد بررسی و هم‌چنین میانگین نمره افسردگی و اضطراب در بازه سنی 29-17 سال در دو گروه مورد بررسی تفاوت آماری معناداری یافت شد (05/0 p<). هم‌چنین در مطالعه ما بیماران مبتلا به آلوپسی آره‌آتا دارای افسردگی و اضطراب خفیف و استرس متوسط بودند. در مطالعه‌ای که در سال 2012 با هدف بررسی ارتباط بین افسردگی و اضطراب در بیماران آلوپسی آره‌آتا با استفاده از Hamilton Rating Scale  انجام شد، مشخص شد که افسردگی و اضطراب در بیماران مبتلا به آلوپسی آره آتا نسبت به افراد سالم شایع‌تر است (12)؛ که با نتایج مطالعه ما هم‌خوانی داشت. در مطالعه دیگری که در سال 1383 و در خرم‌آباد انجام شد، از مجموع 90 بیمار مورد بررسی 1/80 درصد بیماران مبتلا به اضطراب و 1/75 درصد مبتلا به افسردگی بودند که هم اضطراب و هم افسردگی در این بیماران شدید بوده است (13)؛ که با نتایج مطالعه ما که در آن بیماران مبتلا به آلوپسی آره‌آتا دارای افسردگی و اضطراب خفیف بودند، مطابقت نداشت. هر چند که در هر دو مطالعه بیماران مبتلا به افسردگی و اضطراب بودند. دلیل این عدم تطابق را می‌توان به تفاوت در پرسش‌نامه بررسی‌کننده افسردگی و اضطراب در دو مطالعه نسبت داد؛ به طور‌یکه در مطالعه ما برای بررسی افسردگی و اضطراب از پرسش‌نامه Dass و در مطالعه مذکور از پرسش‌نامه SCL – 90 استفاده شده بود. مطالعه سال 1388 دهقانی و همکاران اثربخشی درمانشناختی- رفتاری مدیریت استرس براضطراب و افسردگی زنان مبتلابه آلوپسی آره‌آتا مورد بررسی قرار داد،که نتیجه مطالعه این بود که درمان‌شناختی‐رفتاری مدیریت استرس در کاهش اضطراب وافسردگی در مبتلایان به آلوپسی آره‌آتا مؤثر است (14)؛ که این موضوع نشان‌دهنده این است که اختلالات اضطراب وافسردگی در مبتلایان به آلوپسی آره‌آتا وجود دارد. در مطالعه‌ای که در بندرعباس انجام شد، از معیار Hamilton anxiety and depression rating scales برای بررسی افسردگی و اضطراب در بیماران مبتلا به آلوپسی آره‌آتا استفاده شد، که نتیجه این مطالعه هم مشابه با مطالعه ما این بود که اختلالات روانی از جمله افسردگی و اضطراب در این بیماران نسبت به جمعیت عمومی بیشتر است (15). استفاده از نمونه‌های بیشتر وهم‌چنین اطلاع از وضعیت فرهنگی و اجتماعی و شغلی فرد مبتلا و نیز می‌تواند اهمیت داشته باشد. این تحقیق در مراکز دولتی انجام شده است. استفاده هم‌زمان از بیماران مراکز خصوصی مثل مطب‌ها می‌تواند نتایج بهتر و قابل اعتمادتری را به همراه داشته باشد. موارد ذکر شده جزء کاستی‌های این مطالعه می‌باشد. درضمن به دلیل مزمن بودن و شدت بالای این بیماری در بعضی از بیماران خود بیماری گاها می‌تواند باعث افسردگی یا ایجاد اضطراب در فرد مبتلا شود.
نتیجه‌گیری
با توجه به نتایج این مطالعه افسردگی،اضطراب و استرس در بیماران مبتلا به آلوپسی آره‌آتا از فراوانی بیشتری نسبت به گروه کنترل برخوردار بود.این بیماران دارای افسردگی و اضطراب خفیف و استرس متوسط بودند. هم‌چنین در بیماران خانم مبتلا به آلوپسی آره‌آتا افسردگی و اضطراب از فراوانی بیشتری برخوردار بود. هم‌چنین افسردگی واضطراب در بازه سنی 29-17 سال بیشتر دیده شد.
پیشنهادات
با توجه به این‌که در مطالعه ما فقط مقایسه بین گروه مورد و گروه کنترل انجام شد، پیشنهاد می‌شود در مطالعات آینده میزان شدت آلوپسی آره‌آتا برآورد شده و مقایسه بین میزان افسردگی، اضطراب و استرس در شدت‌های مختلف آلوپسی آره‌آتا انجام شود. هم‌چنین پیشنهاد می‌شود در مطالعات پیش رو، سایر فاکتور‌هایی که بر روی میزان افسردگی، اضطراب و استرس در بیماران مبتلا به آلوپسی آره‌آتا موثر هستند، مورد بررسی قرار گیرد.
سپاس‌گزاری
این مقاله ماحصل پایان‌نامه خانم سپیده حسنی می‌باشد. حامی مالی: ندارد.
تعارض منافع: وجود ندارد.
 

References:

1-    Antony MM, Bieling PJ, Cox BJ, Enns MW, Swinson RP. Psychometric Properties of the 42- Item and 21- Item Version of the Depression Anxiety Stress Scale in Clinical Groups and a Community Sample. Psychological Assessment 1998; 10(2): 176-81.
2-    Lovibond SH, Lovibond PF. Manual for the Depression Anxiety Stress Scales. Sydney: Psychology Foundation 1995; 3(33): 335-43.
3-    Firooz A, Firoozabadi MR, Ghazisaidi B, Dowlati Y. Conceptes of Patients with Alopecia Areata about their Disease. BMC Dermatol 2005; 5(1): 1-5.[Persian]
4-    Beard HO. Social and Psychological Implications of Alopecia Areata. Journal of the American Academy of Dermatology 1986; 14(4): 697-700.
5-    Ruiz-Doblado S, Carrizosa A, Garcia-Hernandez MJ. Alopecia Areata: Psychiatric Comorbidity and Adjustment to Illness. Internatioinal Journal of Dermatology 2003; 42(6): 434-7.
6-    Garcia-Hernandez MJ, Ruiz-Doblado S, Rodriguez-pichardo A, Camacho F.  Alopecia Areata, Stress and Psychiatric Disorders: a Review. The Journal of Dermatology 1999; 26(10): 625-32.
7-    Lovibond PF, Lovibond SH. The Structure of Negative Emotional States: Comparison of the Depression Anxiely Stress Scales (DASS) with the Beck Depression and Anxiety Inventories. Behavior Research and Therapy 1995; 33(3): 335-43.
8-    Safa M, Jebraili R, Momen-nasab M. Suffering from Alopecia Areata. Yafte 2008; 9(4): 33-7. [Persian]
9-     Al-Mutairi N, Nour Eldin O. Clinical Profile and Impact on Quality of Life: Seven Years' Experience with Patients of Alopecia Areata. Indian J Dermatol Venereol Leprol 2011;77(4): 489-93
10-    De Hollanda TR, Sodre CT, Brasil MA. Ramos – E – Silva M. Quality of Life in Alopecia Areata: a Case – Control Study. Internationl Journal of Trichology 2013; 6(1): 8.
11-    Colon EA, Popkin MK, Callies AL, Dessert NJ, Hordinsky MK. Lifetime Prevalence Of Psychiatric Disorders In Patients With Alopecia Areata. Comprehensive Psychiatry 1991; 32(3): 245-51.
12-    Arzu Ataseven, Yunus Saral, Ahmet Godekmerdan. Serum Cytokine Levels and Anxiety and Depression Rates in Patients with Alopecia Areata. Eurasian J Med 2011; 43(2): 99-102.
13-    Dehghani F, Neshat-Doust HT, Molavi H, Nilforoushzadeh M. The Effect of Cognitive -Behavioral Stress Management Therapy on Depression and Anxiety of Females with Alopecia Areata. Journal of Clinical Psycology 2009; 1(2): 1-9. [Persian]
14-    Baghestani S, Zare S, Seddigh SH. Severity of Depression and Anxiety in Patients with Alopecia Areata in Bandar Abbas.  Dermatology Reports 2015; 7(3): 6063.