برآورد شیوع چاقی و روند زمانی آن در ایران طی سالهای
2000 الی 2013، یک مطالعه متاآنالیز
حسین فلاحزاده1، حسن سعادتی2، نعیمه کیقبادی[*]3
چکیده
مقدمه: چاقی یک اپیدمی جهانی است که در کشورهای با درآمد متوسط و پایین در حال افزایش است. مطالعه مروری حاضر به منظور برآورد شیوع و روند چاقی در فاصله سالهای 2000 تا 2013 انجام شد.
روش بررسی: مطالعه از نوع مرور سیستماتیک و متاآنالیز هست. با استفاده از جستجو در پایگاه اطلاعاتی Web of science، Embase، Medline، Who و Scopus و نیز پایگاههای فارسیزبان شامل Google scholar ،SID، Magiran، Iran Medex تعداد
151 مقاله با در نظر گرفتن معیارهای ورود و خروج وارد مطالعه شدند.
نتایج: شیوع کلی چاقی در سالهای 2000 الی 2013، 5/8% (9-9/7CI:)، شیوع چاقی در افراد زیر 18 سال 5/5%
(6-1/5CI:) و در افراد بالای 18 سال 1/15% (5/16-8/13CI:) به دست آمد. همچنین شیوع کلی اضافهوزنی در این سالها 5/17% (1/19-9/15CI:)، شیوع اضافهوزنی در افراد زیر 18 سال 1/15 %(17-5/13CI:) و در افراد بالای 18 سال 6/22 %(1/26-5/19CI:) به دست آمد.
نتیجهگیری: نتایج مطالعه حاضر نشان داد که شیوع اضافهوزنی و چاقی در فاصله سالهای 2000 الی 2005 و 2006 الی 2010 روند افزایشی داشته و از 2011 تا 2013 کاهش یافته است و در هر سه مقطع زمانی شیوع چاقی و اضافهوزنی در افراد بالای 18 سال بیشتر از افراد زیر 18 سال بوده است.
واژههای کلیدی: چاقی، متاآنالیز، ایران
مقدمه
به تجمع زیاد یا غیرطبیعی چربی بدن در کل یا قسمتهای خاصی از بدن چاقی گفته میشود (1) چاقی یکی از مهمترین مشکلات سلامت در قرن اخیر است و به تدریج در حال افزایش است (2). طبق برآوردهای سازمان جهانی بهداشت، حدود یک میلیارد و سیصد میلیون بزرگسال در سطح جهان دچار چاقی و یا اضافهوزن هستند (3). در ایالاتمتحده آمریکا، نزدیک به 35% از زنان و 31% از مردان بزرگتر از 19 سال و 25-20% از کودکان مبتلا به چاقی و یا اضافهوزنی هستند (4) درحالی که در ایران حدود 60 درصد بزرگسالان چاق و یا اضافهوزن هستند (3). اپیدمی چاقی یک مشکل برای همه کشورهای دنیاست و شامل کشورهای کمدرآمد دنیا نیز است. در کشورهای کمدرآمد با توجه به شیوع بالای بیماریهای واگیردار و غیرواگیر مزمن، چاقی دارای اهمیت بالایی است (5) به طوری که چاقی یکی از مهمترین عوامل خطر بیماریهای مزمن از جمله، بیماریهای قلبی، دیابت نوع 2، فشارخون، سکته مغزی، بیماری کیسه صفرا، استئوآرتریت، مشکلات تنفسی و بسیاری از سرطانها است (6،7) چاقی یک بیماری چندعاملی است و در اثر تداخل عوامل متعدد اجتماعی- اقتصادی مانند کمتحرکی، افزایش دریافت کالری، مصرف بیش از اندازه الکل، مصرف برخی داروها و عوامل بیولوژیکی مانند ژنتیک، سن و جنس ایجاد میشود (8,9). مطالعات متعددی در ایران به برآورد شیوع و بروز چاقی و اضافهوزنی در جمعیتهای مختلف پرداختهاند و هرکدام اعداد متفاوتی به دست آوردهاند که گویای تغییرات چاقی و اضافهوزنی در جوامع مختلف است. در مطالعه انجام شده در تهران شیوع چاقی و چاقی شکمی در دختران جوان به ترتیب، 3% و 13% برآورد شده است (10). وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در گزارش خود از وضعیت عوامل خطرساز بیماریهای غیرواگیر در ایران، شیوع اضافهوزن و چاقی را در پسران 24-15 ساله به ترتیب 14% و 2/4% و در دختران همان گروه سنی به ترتیب 3/19% و 3/6% اعلام نموده که با بالا رفتن سن، این میزان افزایش مییابد (11) در مطالعه متاآنالیز انجام شده در ایران بین سالهای 2000-1990 روند افزایشی در شیوع چاقی مشاهده شد به طوری که شیوع چاقی از 3/4% در سال 1995-1990 به 9/16% در سال 2000-1996 افزایش یافته است (12) با توجه به اینکه اخیراً در ایران مطالعهای که به بررسی روند شیوع چاقی بهصورت مروری و متاآنالیز انجام نشده است هدف از انجام این مطالعه بررسی شیوع کلی چاقی و روند زمانی آن در سالهای 2000 الی 2013 است.
روش بررسی
این مطالعه یک مطالعه مرور منظم و متاآنالیز در زمینه شیوع چاقی در ایران است. جهت به دست آوردن مقالات مرتبط با موضوع، جستجوی وسیع بر روی منابع الکترونیکی انگلیسی شامل Web of science ،EMBASE ،Medline، Who و Scopus و نیز منابع الکترونیکی فارسی Google scholar، SID، Magiran، Iran Medex برای یافتن مقالات پژوهشی مرتبط با چاقی انجام شد. جهت یافتن مقالات مرتبط از کلیدواژههای میزان، شیوع، چاقی، اضافهوزن، نمایه توده بدنی، وزن، قد و ایران و همچنین کلیدواژههای انگلیسی مانند Rate،Prevalence، Obesity، Overweight، BMI، Weight، Height، Iran و یا ترکیبی از آنها با چکیده و عنوان استفاده شد.
مطالعاتی که در ایران بر مبنای جمعیت و نمونهگیری احتمالی انجام شدند و به زبان فارسی یا انگلیسی و در محدوده زمانی سالهای 2013-2000 انتشار یافتند وارد مطالعه شدند.
در جستجوی اولیه تمام مقالاتی که در عنوان و یا در چکیده کلیدواژههای مورد نظر را داشتند مورد بررسی قرار گرفتند. چکیده مقالات به دست آمده بررسی شد و مقالاتی که اطلاعات مورد نیاز را داشتند جهت بررسی و مطالعه متن کامل مقاله انتخاب شدند. پس از مخفیکردن ویژگیهای مقالات مانند نام مجله و مؤلف، متن کامل مقالات در اختیار دو مرورگر به طور جداگانه قرار گرفت و در صورت رد کردن دلیل رد آن ذکر گردید و در صورت اختلافنظر بین دو نفر (مرورگر) مقاله توسط مرورگر سوم ارزیابی شد. بعد از به دست آوردن مقالات، تمام مقالات در چک لیستی که از قبل آماده شده بود و شامل اطلاعات موردنیاز (اسم نویسنده، سال جمعآوری داده، مکان انجام مطالعه، حجم نمونه کل و حجم نمونه زن و مرد به تفکیک شهر و روستا، سن افراد، سال انتشار مقاله، شیوع چاقی و اضافهوزنی کل، به تفکیک جنس و شهر و روستا، میانگین و انحراف معیار BMI کل و به تفکیک جنس) بود در فایل اکسل ثبت شد. در صورتی که نویسندهای نتایج حاصل از مطالعه را در بیش از یک مقاله چاپ کرده بود مقالهای که جدیدتر و با حجم نمونه بالاتری بود در چکلیست ثبت شد. همچنین مقالاتی که چاقی و اضافهوزنی را برحسب متغیر BMI گزارش کرده بودند وارد مطالعه شدند. به این طریق، 219 مقاله که در عنوان چاقی و یا اضافهوزن داشتند بین سالهای 2013-2000 به دست آمد. چکیده مقالات مورد بررسی قرار گرفت و 49 مقاله که چکیده کاملاً غیر مرتبط داشت کنار گذاشته شد. از مقالات باقیمانده 13 مقاله به دلیل مشخص نبودن روش نمونهگیری و نامناسب بودن جمعیت مورد مطالعه و 6 مطالعه به دلیل عدم دسترسی به متن کامل مقاله از مطالعه خارج شدند. نهایتاً 151 مقاله که حاوی اطلاعات کافی بود وارد آنالیز نهایی شدند (شکل شماره 1).
شکل 1: استراتژی جستجو برای یافتن مقالات مرتبط
در این مطالعه گزارش چاقی و اضافهوزنی مقالات بر اساس شاخصهای CDC2000 (بر اساس صدکها،95> BMI ≥ 85 اضافهوزن و BMI ≥ 95 چاق، IOTF (30> BMI ≥ 25 اضافهوزن و BMI ≥ 30 چاق) (13) بوده است.
تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار Comprehensive Meta-Analysis انجام شد. برای تجزیه و تحلیل و ادغام نتایج از مدلهای آماری random effect و fixed effect استفاده شد و نتایج به صورت نسبت و فاصله اطمینان برای نسبت گزارش شد. همچنین تجزیه تحلیل به تفکیک بر اساس سن و سالهای مطالعه انجام پذیرفت.
نتایج
بر اساس زمان جمعآوری دادهها، نتایج مطالعه در سه مقطع زمانی و در دو گروه سنی طبقهبندی شد. جدول 1، شیوع اضافهوزنی افراد مورد مطالعه را نشان میدهد. بر اساس نتایج این جدول بیشترین فراوانی مطالعاتی که اضافهوزنی را گزارش کرده بودند مربوط به فاصله سالهای 2010-2006 بوده است.
بر اساس نتایج این جدول شیوع اضافهوزنی در افراد زیر 18 سال از سال 2013-2000 روند کاهشی داشته است به طوری که شیوع اضافهوزنی از 2/17% به 14% رسیده است. در حالی که شیوع اضافهوزنی در افراد بالای 18 سال روند نوسانی داشته است. بیشترین درصد شیوع اضافهوزنی در افراد بالای 18 سال مربوط به سالهای 2010-2006 بوده است.
جدول 1: برآورد آمیخته شده و فاصله اطمینان 95 درصد برای شیوع اضافهوزنی به تفکیک گروه سنی
2013-2011 |
2010-2006 |
2005-2000 |
|
p-value |
z-value |
برآورد آمیخته
شیوع اضافهوزن(95%ci) |
تعداد مطالعات
(I2) |
p-value |
z-value |
برآورد آمیخته شیوع اضافهوزن
(95%ci) |
تعداد مطالعات(I2) |
p-value |
z-value |
برآورد آمیخته شیوع اضافهوزن(95%ci) |
تعداد مطالعات(I2) |
گروه سنی |
000/0 |
43/39 |
14
(1/15-130) |
) 46/99)25 |
000/0 |
2/11 |
5/15
(8/19-12) |
) 75/99)25 |
000/0 |
89/8 |
2/17
(7/22-8/12) |
) 01/99)13 |
18> |
000/0 |
98/5 |
3/20
(5/28-14) |
15(87/99) |
000/0 |
56/13 |
5/26
(4/29-7/23) |
27(99/98) |
000/0 |
83/9 |
9/19
(7/24-9/15) |
18(46/99) |
18< |
000/0 |
83/39 |
2/14
(3/15-2/13) |
40(81/99) |
000/0 |
13/17 |
9/23
(4/26-6/21) |
52(59/99) |
000/0 |
23/13 |
8/18
(4/22-7/15) |
31(38/99) |
کل |
جدول 2 شیوع چاقی را به تفکیک گروه سنی در سه مقطع زمانی نشان میدهد. بر اساس نتایج این جدول شیوع چاقی در افراد زیر 18 سال در سه مقطع زمانی تقریباً ثابت بوده و تغییرات چندانی نداشته است ولی شیوع چاقی در افراد بالای 18 سال تا سال 2010 روند افزایشی داشته و تا سال 2013 روند ثابت داشته است.
جدول 2: برآورد آمیخته شده و فاصله اطمینان 95 درصد برای شیوع چاقی به تفکیک گروه سنی
2013-2011 |
2010-2006 |
2005-2000 |
|
p-value |
z-value |
برآورد آمیخته شیوع چاقی
(95%ci) |
تعداد مطالعات
(I2) |
p-value |
z-value |
برآورد آمیخته شیوع چاقی(95%ci) |
تعداد مطالعات(I2) |
p-value |
z-value |
برآورد آمیخته شیوع چاقی
(95%ci) |
تعداد مطالعات
(I2) |
گروه سنی |
000/0 |
9/49 |
9/5
(5/6-3/5) |
) 35/99)25 |
000/0 |
99/34 |
5
(8/5-3/4) |
) 54/97)26 |
000/0 |
09/24 |
6/5
(9/6-5/4) |
) 53/97)22 |
18> |
000/0 |
15/20 |
5/16
(8/18-4/14) |
13(54/96) |
000/0 |
78/22 |
5/16
(5/18-6/14) |
33(25/99) |
000/0 |
15/13 |
3/12
(8/15-4/9) |
13(08/99) |
18< |
000/0 |
51/52 |
3/8
(9-6/7) |
38(84/99) |
000/0 |
00/40 |
2/10
(2/11-2/9) |
59(33/99) |
000/0 |
06/27 |
6/7
(9/8-4/6) |
35(09/99) |
کل |
جدول 3، شیوع چاقی و اضافهوزنی را به تفکیک گروه سنی برای تمام سالهای مورد مطالعه نشان میدهد. در فاصله سالهای 2013-2000 شیوع اضافهوزنی و چاقی به ترتیب 5/17 و 5/8 درصد بوده است به عبارتی شیوع اضافهوزنی بیشتر از شیوع چاقی بوده است. همچنین شیوع اضافهوزنی و چاقی در گروه سنی بالای 18 سال بیشتر از افراد زیر 18 سال بوده است.
جدول 3: برآورد آمیخته شده و فاصله اطمینان 95 درصد برای شیوع چاقی و اضافهوزنی 2013-2000 به تفکیک گروه سنی
چاقی در فاصله سالهای 2013-2000 |
اضافهوزنی در فاصله سالهای 2013-2000 |
|
p-value |
z-value |
برآورد آمیخته شیوع چاقی
(95%ci) |
تعداد مطالعات
(I2) |
p-value |
z-value |
برآورد آمیخته شیوع اضافهوزن
(95%ci) |
تعداد مطالعات
(I2) |
گروه سنی |
000/0 |
46/63 |
5/5
(6-1/5) |
) 17/99)73 |
000/0 |
65/24 |
1/15
(17-5/13) |
) 86/99)63 |
18> |
000/0 |
21/32 |
1/15
(5/16-8/13) |
59(13/98) |
000/0 |
75/12 |
6/22
(1/26-5/19) |
60(86/99) |
18< |
000/0 |
33/69 |
5/8
(9-9/7) |
132(87/99) |
000/0 |
44/27 |
5/17
(1/19-9/15) |
123(87/99) |
کل |
جدول 4، شیوع اضافهوزنی و چاقی را به تفکیک سالهای مورد مطالعه نشان میدهد. بر اساس این نتایج بیشترین موارد شیوع چاقی (2/10%) و اضافهوزنی (9/23%) مربوط به سالهای 2010-2006 بوده است.
جدول 4: برآورد آمیخته شده و فاصله اطمینان 95 درصد برای شیوع چاقی و اضافهوزنی به تفکیک سالهای مورد مطالعه
اضافهوزن |
چاقی |
|
p-value |
z-value |
برآورد آمیخته شیوع اضافهوزن
(95%ci) |
تعداد مطالعات
(I2) |
p-value |
z-value |
برآورد آمیخته شیوع چاقی
(95%ci) |
تعداد مطالعات
(I2) |
سالهای مورد مطالعه |
000/0 |
23/13 |
8/18
(4/22-7/15) |
) 38/99)31 |
000/0 |
06/27 |
6/7
(9/8-4/6) |
) 09/99)35 |
2005-2000 |
000/0 |
13/17 |
9/23
(4/26-6/21) |
52(59/99) |
000/0 |
00/40 |
2/10
(2/11-2/9) |
59(33/99) |
2010-2006 |
000/0 |
83/39 |
2/14
(3/15-2/13) |
40(81/99) |
000/0 |
51/52 |
3/8
(9-6/7) |
38(84/99) |
2013-2011 |
000/0 |
44/27 |
5/17
(1/19-9/15) |
) 87/99)123 |
000/0 |
33/69 |
5/8
(9-9/7) |
132(87/99) |
کل |
بحث
این مطالعه مروری سیستماتیک و متاآنالیز به منظور برآورد شیوع چاقی و اضافهوزنی در فاصله سالهای 2013-2000 انجام گرفت. آنالیز مطالعه به تفکیک دو گروه سنی زیر 18 سال و بالای 18 سال انجام شد.
در سطح جهانی افزایش سریع چاقی و اضافهوزنی در کودکان زیر 5 سال گزارش شده است بهعنوان مثال در طول سالهای 2010-1990 چاقی و اضافهوزنی در افراد زیر 5 سال به 60 درصد افزایش یافته است که بیشترین موارد مشاهده شده مربوط به کشورهای با درآمد کم و متوسط و همچنین مناطق میانه شرق آسیا بوده است (14). بر اساس اطلاعات پروژه (WHO)MONICA بیش از 30 درصد جمعیت خاورمیانه دارای اضافهوزن هستند که علاوه بر بزرگسالان کودکان و نوجوانان را درگیر کرد ه است و یک مشکل مهم بهداشتی در این منطقه به شمار میآید (15).
در مطالعه حاضر روند نوسانی در شیوع اضافهوزنی در فاصله سالهای 2013-2000 مشاهده شد به طوری که شیوع اضافهوزنی از 8/18%در سالهای 2005 - 2000 به 9/23%در سالهای 2010-2006 و به 2/14% در سالهای 2013-2011 رسیده است. در مطالعه متاآنالیز انجام شده توسط کلیشادی در ایران طی سالهای 2010-1995 در افراد زیر 18 سال شیوع اضافهوزنی از 4/10% در سال 2004-2000 به 8/10% در سالهای 2010-2005 رسیده است به عبارتی شیوع اضافهوزنی در این مطالعه روند افزایشی داشته است (14). در حالی که در مطالعه حاضر شیوع اضافهوزنی در افراد زیر 18 سال در این بازههای زمانی روند کاهشی داشته است.
در مطالعه متاآنالیز انجام شده در چین در افراد زیر 18 سال شیوع اضافهوزنی از 8/%1 در سال 1985-1981 به 1/%13 در سال 2010-2006 افزایش یافته است. (16) شیوع اضافهوزنی در چین در فاصله سالهای 2010-2006 کمتر از شیوع اضافهوزنی در این سال در افراد زیر 18 ساله مطالعه ما بوده است.
نتایج مطالعه حاضر روند نوسانی در شیوع چاقی کل را نشان داد به طوری که چاقی از 6/7% در سال 2005-2000 به 2/10%در سالهای 2010-2006 و به 3/8% در سال
2013-2011 رسیده است. در گروه سنی زیر 18 سال شیوع چاقی در سه مقطع زمانی تقریباً ثابت و تغییری چندانی نکرده است ولی در افراد بالای 18 سال روند افزایشی داشته است.
در مطالعه متاآنالیز کلیشادی شیوع چاقی در افراد زیر 18 سال در سالهای 2004-2000 و 2010- 2005، ثابت مانده (1/5%) و تغییری نکرده است. (14) که با مطالعه ما همخوانی دارد. در مطالعه متآنالیز میرزازاده، شیوع چاقی در افراد 81-14 سال از 3/21 در فاصله سالهای 2005-2000 به 1/14 درصد در سالهای 2010-2005 کاهش یافته است (17). درحالی که در مطالعه حاضر شیوع چاقی در افراد بالای 18 سال در این سالها به ترتیب 3/12 و 5/16 بوده و روند افزایشی داشته است که تفاوت مشاهده شده میتواند به علت افزایش کمتحرکی و مصرف بیرویه فست فودها در سطح جامعه باشد.
در مطالعه متاآنالیز چین، شیوع چاقی در فاصله سالهای 2005-2001 در افراد زیر 18 سال، 5/7% بوده است (16) که بیشتر از مقدار مشاهده شده در مطالعه حاضر است. در مطالعه متاآنالیز انجام شده در آفریقا شیوع چاقی در افراد بالای 15 سال در فاصله سالهای 2004-2000 حدود 10 %بوده (18) و این مقدار در مطالعه حاضر در افراد بالای 18 سال 3/12 %بوده است. در مطالعه حاضر مشاهده شد که شیوع چاقی و اضافهوزنی در هر سه بازه زمانی در افراد بالای 18 سال بیشتر از افراد زیر 18 سال بوده است. با توجه به اینکه افراد زیر 18 سال در سن رشد میباشند و تغییرات بدنی و تحرک بدنی بیشتری نسبت به بزرگسالان دارند کم بودن شیوع چاقی و اضافهوزنی در این گروه نسبت به بزرگسالان میتواند ناشی از این امر باشد.
از محدودیتهای مطالعه حاضر عدم دسترسی به کل مقالات مرتبط بود که جزء جداناپذیر در مطالعات مرور سیستماتیک و متاآنالیز میباشد با این وجود تعداد 151 مقاله مرتبط و مناسب وارد آنالیز نهایی شدند.
نتیجه گیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که شیوع اضافهوزنی و چاقی در فاصله سالهای 2000 الی 2010 روند افزایشی داشته و از 2010 تا 2013 کاهش یافته است. از آنجایی که اضافه وزنی و چاقی با افزایش خطر ابتلا به بیماریهای مزمن مانند بیماریهای قلبی، فشارخون، دیابت و افزایش سطح اضطراب و کاهش اعتماد به نفس همراه است(15) انجام برنامه ریزی و اجرای برنامه های مداخله ای برای کاهش و از بین بردن اضافه وزنی و چاقی در سطح جامعه ضروری به نظر می رسد.
References:
- Amidi Mazaheri M, Hoseini M. Prevalence of underweight, overweight and obesity among high school girls in Isfahan. J Health System Research 2010; 6(1): 1-6. [Persian]
2- Taheri F, Kazemi T, Chahkandi T, Namakin K, Zardast M, Bijari B. Prevalence of overweight, obesity and central obesity among elementary school children in Birjand, East of Iran, 2012. J research in health sci. 2013; 13(2): 157-61.
3- Mirzaeian S, Fakhari M, Hosseini R, Hassanzadeh A, Esmaillzadeh A. Association between duration of breastfeeding and subsequent overweight and obesity in female adolescents. Iranian J Nutrition Sci & Food Technology 2011; 6(2): 65-74 .[Persian]
4- Moayeri H, Bidad K, Aghamohammadi A, Rabbani A, Anari S, Nazemi L, et al. Overweight and obesity and their associated factors in adolescents in Tehran, Iran, 2004–2005. European j pediatrics 2006; 165(7): 489-93.
5- Amiri P, Ghofranipour F, Ahmadi F, Hooman H, Hosseinpanah F, Jalali-Farahani S. Personal barriers to life style modification in overweight/obese adolescents: a qualitative study. Iranian J Endocrinology and Metabolism 2009; 11(5): 521-9, 601.
6- Veghari GR, Rahmati R. The Prevalence Of Obesity In Primary Schools Of Golestan Province Of Iran. Payavard Salamat 2011; 5(4): 24-31.[Persian]
7-YahaiI M, Samadanian F, Hosseini M, Azadbakht L. Prevalence of Overweight, Obesity and Central Obesity among Students of School of Medicine in Isfahan. Health System ResearcH 2013; 9(4): 421-9[Persian].
8-Moghimi-Dehkordi B, Safaee A, Vahedi M, Pourhoseingholi MA, Pourhoseingholi A, Zali MR. The Prevalence of Obesity and its Associated Demographic Factors in Tehran, Iran. J Health & Development 2012; 1(1): 30-22. [Persian]
9- Taheri F, Zangoie M, Kazemi T, Zangoi Fard M, Movahed Fazel M. Prevalence of overweight and obesity in 11-15 years old (mid-school) students in Birjand, 2005. Modern Care J 2011; 8(2): 58-64. [Persian]
10- Sarvghadi F, Rambod M, Hosseinpanah F, Hedayati M, Tohidi M, Azizi F. Prevalence of obesity
in subjects aged 50 years and over in Tehran. Iranian J Endocrinology and Metabolism 2007; 9(1):
99-104. [Persian]
11- Hossain P, Kawar B, El Nahas M. Obesity and diabetes in the developing world—a growing challenge. New England J Med 2007; 356(3): 213-5.
12- Mirzazadeh A, Salimzadeh H, Arabi M, Navadeh S, Hajarizadeh B, Haghdoost AA. Trends of Obesity in Iranian Adults from 1990s to late 2000s; a Systematic Review and Meta-analysis. Middle East j digestive diseases 2013; 5(3): 151-7.
13- Salehi-Abargouei A, Abdollahzad H, Bameri Z, Esmaillzadeh A. Underweight, overweight and obesity among Zaboli adolescents: a comparison between international and Iranians’ national criteria. International j preventive medicine 2013; 4(5): 523-30.
14- Kelishadi R, Haghdoost AA, Sadeghirad B, Khajehkazemi R. Trend in the prevalence of obesity and overweight among Iranian children and adolescents: A systematic review and meta-analysis.Nutrition. 2014; 30(4): 393-400.
15- Amidi Mazaheri M , Hoseini M.Prevalence of underweight, overweight and obesity among high school girls in Isfahan. J Health System 2010; 6(1): 1-6
16- Zhangbin Yu, Shuping Han, Jiahui Chu, Zhongya Xu, Chun Zhu, Xirong Guo. Trends in Overweight and Obesity among Children and Adolescents in China from 1981 to 2010: A Meta-Analysis. PLOS ONE 2012; 7(12): e51949.
17- Mirzazadeh A, Salimzadeh H, Arabi M, Navadeh Soodabeh, Hajarizadeh B, Haghdoost AA. Trend of Obesity in Iranian Adult from 1990 s to late 2000s; a Systemstic Review and Meta-analysis.middle east j digestive disease 2013; 5(3): 151-157.
18- Abubakari AR, Bhopal RS. Systematic review on the prevalence of diabetes, overweight/obesity and physical inactivity in Ghanaians and Nigerians. Public Health 2007; 122(2): 173-82.