ماهنامه علمی پ‍ژوهشی

مقدمه: لیشمانیوز جز یکی از مهمترین بیماری های گرمسیری است که عامل بیماری(انگل لیشمانیا)، توسط گزش گونه‌هایی از پشه خاکی‌های ماده منتقل می‌شود. با توجه به وفور بالای پشه خاکی‌ها در اکثر مناطق ایران، شناسایی گونه‌های پشه خاکی به عنوان ناقلین و تعیین وفور و پراکندگی آنها در مناطق اندمیک بیماری در برنامه ریزی برای کنترل بیماری موثر است.

روش بررسی: این مطالعه به روش توصیفی- مقطعی انجام شد، پشه خاکی‌ها از 17 روستای سه منطقه تحت مطالعه با هماهنگی مسئولان بهداشتی استان انتخاب شدند تا پوشش لازم داده شود. نمونه ها با استفاده از تله چسبان و تله نورانی CDC صید و جمع آوری شدند. سر و انتهای بدن پشه خاکیها جدا و با استفاده از محلول برلیز(Berlese) روی لام مونته و با استفاده از میکروسکوپ و کلید تشخیص مورد شناسایی قرار گرفته و تعیین گونه شدند.

نتایج: در مجموع 3178 عدد پشه خاکی جمع آوری گردید، پشه خاکی‌ها شامل فلبتوموس پاپاتاسی، فلبوتوموس برگروتی، فلبوتوموس الکساندری، فلبوتوموس سرژنتی، فلبوتوموس مونگولنسیس، فلبوتوموس توبی و سه گونه سرژنتومیا دنتاتا، سرژنتومیا سینتونی و سرژنتومیا تایبریادیس از زیر جنس سرژنتومیا تعیین گونه شدند. پشه خاکی‌ها پس از تشخیص بر اساس نوع گونه و از نظر زیستگاه‌های محل جمع آوری، تفکیک شدند. پشه خاکی های ماده از نظر حالت‌های مختلف شکمی مشخص شدند که بیشترین آنها، مربوط به پشه خاکی های خون نخورده بوده است.

نتیجه گیری: گونه های مهمی از پشه خاکی‌ها در این مطالعه صید و شناسایی شدند که ناقلین قطعی و احتمالی لیشمانیوز جلدی نوع روستایی در ایران را نیز در بر می گیرند. فلبوتوموس پاپاتاسی در این مناطق گونه غالب می باشد و تنها پشه خاکی است که به عنوان ناقل قطعی در ایران تایید گردیده است. با شناخت خصوصیات و ویژگی‌های ناقلین، تغییرات جمعیتی و اکولوژیکی پشه خاکی‌ها امکان کنترل بیماری در منطقه بهتر میسر خواهد بود.